Η κρίση που «πλήγωσε» την Ελλάδα
Παρότι φέτος συμπληρώθηκαν δεκάξι χρόνια, η κρίση στα Ίμια συνεχίζει να απασχολεί την κοινή γνώμη, καθώς έχει αφήσει τη σφραγίδα της ανεξίτηλη στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση.
Ο χρόνος επουλώνει τις πληγές και μειώνει τις εντυπώσεις.
Εντούτοις η Ιστορία γράφεται την ώρα που τα γεγονότα εξελίσσονται και δυστυχώς η κρίση των Ιμίων καταγράφηκε ως μια πολιτική και διπλωματική ήττα. Κάποιοι πάντως ακόμα και σήμερα επιχειρούν να την παρουσιάσουν ως μια στρατιωτική ήττα.
Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να το επικαλεστεί οποιοσδήποτε, για τον απλούστατο λόγο ότι σε αυτή δεν υπήρξε στρατιωτική αντιπαράθεση παρά την τραγική πτώση του ελικοπτέρου του Πολεμικού Ναυτικού και του θανάτου των τριών μελών του πληρώματός του.
Το τελικό αποτέλεσμα της κρίσης στηρίχτηκε σε μια συμφωνία που έγινε τότε από την ελληνική κυβέρνηση (και) με τον αμερικανικό παράγοντα, παρόλο που αργότερα δίστασε να πει ευθέως ποια ήταν η συμφωνία στην οποία οδηγήθηκε.
Η κρίση στα Ίμια, αν διαβάσει κανείς προσεκτικά τα γεγονότα, φαίνεται πως ήταν προσχεδιασμένη από την τουρκική πλευρά πολύ καιρό πριν εμφανιστεί, ενώ μένει ανοιχτό το ερώτημα όσον αφορά την εκ των προτέρων συμμετοχή του αμερικανικού παράγοντα.
Όμως τόσο οι Τούρκοι, όσο και οι Αμερικανοί ήταν καλά προετοιμασμένοι (και διαβασμένοι) για κάθε κίνηση.
Έπειτα μάλιστα από την κρίση δεν χρειάστηκε και μεγάλη προσπάθεια από τους Αμερικανούς και τους Τούρκους να πετύχουν αυτό που ήθελαν σε βάρος της Ελλάδας:
Να θέσουν για πρώτη φορά εδαφικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία, ακόμα και την απλή ιδιοκτησία, ελληνικών βράχων και βραχονησίδων.
Σαν έτοιμοι, εξάλλου, από καιρό την 1η Φεβρουαρίου έθεσαν θέμα αμφισβήτησης εκατοντάδων βραχονησίδων και νησίδων δημιουργώντας θέμα με τις δήθεν «γκρίζες ζώνες», οι οποίες, όπως εκτιμάται, ήταν η απάντησή τους στην ελληνική σπουδή να «ζωντανέψει» και να προστατεύσει τις μικρές νησίδες στο Αιγαίο.
Η μεγαλύτερη ήττα για την ελληνική πλευρά εστιάζεται στο γεγονός της ετοιμότητας και της πολιτικής αποφασιστικότητας.
Πόσο, δηλαδή, έτοιμο είναι κάθε φορά το ελληνικό κράτος και η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν μια κρίση. Η Τουρκία δεν φύτρωσε χθες δίπλα μας.
Κι όμως στην περίπτωση των Ιμίων φάνηκε σαν να έπεσε η κυβέρνηση από τα σύννεφα με όσα της συνέβησαν.
Το ίδιο το κράτος δεν φάνηκε να έχει ολοκληρωμένες απαντήσεις στις κινήσεις του αντιπάλου.
Γιατί πράγματι, ακόμα και το θέμα των γκρίζων ζωνών δεν ήταν καινοφανές.
Όπως δεν ήταν άγνωστες και οι συζητήσεις του αμερικανικού στρατού και της αμερικανικής διπλωματίας για το θέμα της κυριαρχίας στο Αιγαίο.
Η κρίση, τέλος, στα Ίμια έδειξε και κάτι ακόμα:
Πως η τότε πολιτική ηγεσία, μετά τον αιφνιδιασμό και το συμβιβασμό στον οποίο αναγκάστηκε να οδηγηθεί, δεν φρόντισε να ανασυνταχθεί.
Μάλλον συνεχίστηκε η διολίσθηση προς παγιωμένες απόψεις συγκεκριμένων κύκλων και παραγόντων σε ό,τι αφορά την ελληνοτουρκική διαφορά.
Έτσι προέκυψε η Συμφωνία της Μαδρίτης (για τα τουρκικά ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο), η εγκατάλειψη του ενιαίου αμυντικού χώρου, αλλά και η διεύρυνση των τουρκικών απαιτήσεων σε βάρος της χώρας μας.
Η πτώση φόρτισε το κλίμα
Η πτώση του ελικοπτέρου και η απώλεια του πληρώματός του, του υποπλοιάρχου Χρ. Καραθανάση, του υποπλοιάρχου Π. Βλαχάκου και του αρχικελευστή Ε. Γιαλοψού, δημιούργησαν μια ιδιαίτερη φόρτιση που, έστω κι αν δεν επηρέασε την κατάληξη της κρίσης, εντούτοις χρωμάτισε με έναν ιδιαίτερο συναισθηματισμό την όλη υπόθεση και προβλήθηκε αργότερα από μερικούς ως ένδειξη «στρατιωτικής ήττας».
Ήταν μάλιστα σαφής η προσπάθεια του υπουργείου Εξωτερικών, κυρίως, και του Γραφείου του Πρωθυπουργού να αποδώσουν ευθύνες για την έκβασή της στη στρατιωτική ανετοιμότητα ή και αδυναμία των Ενόπλων Δυνάμεων να αντιμετωπίσουν την τουρκική απειλή.
Η θέση όμως αυτή, που επιχειρεί σαφώς να δημιουργήσει άλλοθι για όσους είχαν τις πολιτικές ευθύνες, είναι τελείως αστήρικτη. Πρώτα απ’ όλα, δεν υπήρξε στρατιωτική ήττα, διότι δεν υπήρξε στρατιωτική αντιπαράθεση.
Μετά, δε, τη λήξη της κρίσης, τα Γενικά Επιτελεία και το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας πραγματοποίησαν μια επισταμένη και λεπτομερή μελέτη των ενεργειών των Ενόπλων Δυνάμεων κατά τη διάρκειά της, από την οποία προκύπτει ότι ήταν πανέτοιμες να αντιμετωπίσουν την τουρκική απειλή.
Η έκθεση των εμπειρογνωμόνων, που ολοκληρώθηκε και κατατέθηκε στις 10/2/96, δεν αφήνει την παραμικρή υποψία ότι το ελικόπτερο κατέπεσε συνεπεία τουρκικών πυρών.
Για να διαλυθούν και οι τελευταίες υπόνοιες για το αντίθετο, μετά την ανάσυρση των τμημάτων του από το βυθό, δόθηκε εντολή από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας να εκτεθούν σε κοινή θέα στη βάση του Ναυτικού στο Μαραθώνα.
Για τους ίδιους λόγους δόθηκε εντολή να δοθεί στη δημοσιότητα το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων με όλα τα στοιχεία, εκτός από τα στοιχεία των ιατροδικαστικών εκθέσεων που αφορούσαν την κατάσταση της υγείας και τις πτητικές ικανότητες των μελών του πληρώματος.
Αυτό ήταν για την ηγεσία του υπουργείου Άμυνας όχι μόνο θέμα προσωπικής ευαισθησίας προς τους απολεσθέντες στρατιωτικούς, αλλά και ένδειξη τιμής για τη θυσία τους.
Η μελέτη και η έκθεση για τα αίτια της πτώσης του ελικοπτέρου έγιναν από επιτροπή ειδικών εμπειρογνωμόνων του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, αξιωματικών ειδικών για θέματα βαλλιστικής της Ελληνικής Αστυνομίας και του Στρατού, καθώς και γιατρών.
Η Επιτροπή χρησιμοποίησε στο έργο της για τον έλεγχο μηχανημάτων, συσκευών οργάνων και εξαρτημάτων, διευκολύνσεις που της προσέφεραν το Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογίας της Αεροπορίας, η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Οι βασικοί πρωταγωνιστές
ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ
Ο Κώστας Σημίτης ξεκίνησε τη θητεία του στην πρωθυπουργία με ένα γεγονός που δεν θα ήθελε ποτέ κανένας στη θέση του: να διαχειριστεί μια πολεμική σύρραξη πριν καλά καλά εδραιωθεί στη θέση του πρωθυπουργού και πριν γίνει ουσιαστικά αποδεκτός από το ίδιο το κόμμα του.
Είχε στραμμένη την προσοχή του στη διαδικασία εκλογής του, στις ισορροπίες μέσα στο ΠΑΣΟΚ και στην κοινοβουλευτική του ομάδα. Είχε εκλεγεί με οριακή πλειοψηφία, σε βάρος δύο σημαντικών στελεχών, του Άκη Τσοχατζόπουλου και του Γεράσιμου Αρσένη.
Η κρίση στα Ίμια ήταν κεραυνός εν αιθρία για τον ίδιο και τους συνεργάτες του. Αυτό ήταν σίγουρα ένας από τους βασικούς λόγους που πήρε τις αποφάσεις του.
Να προχωρήσει σε συμφωνία μέσω του αμερικανικού παράγοντα.
Ο ίδιος, όπως φάνηκε τα επόμενα χρόνια, δεν πίστεψε ποτέ στην ικανότητα της στρατιωτικής ηγεσίας να συμβάλει στη διαχείριση της κρίσης.
Στην πράξη μάλιστα έβγαλε ουσιαστικά από τις διαπραγματεύσεις τον Έλληνα αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, τη στιγμή που ο Αμερικανός Σαλικασβίλι και ο Τούρκος Καράνταϊ συνομίλησαν 22 φορές μέσα σε 24 ώρες.
Μαζί με τον Θ. Πάγκαλο, όταν η κρίση έφτανε στο αποκορύφωμά της, έχοντας ήδη αναλάβει δεσμεύσεις προς τρίτους, έπαιξαν το θέατρο της αισιοδοξίας και της μη διατάραξης της ησυχίας της κοινής γνώμης.
Η κρίση των Ιμίων, το «ευχαριστώ» στις ΗΠΑ και τα πρακτικά αποτελέσματα ταλαιπώρησαν την κυβέρνηση Σημίτη και τη χώρα τα επόμενα χρόνια.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ
Η αρχή και το τέλος του Θεόδωρου Πάγκαλου στη θέση του υπουργού Εξωτερικών συνοδεύτηκαν από δύο μεγάλες κρίσεις: των Ιμίων και της υπόθεσης Οτσαλάν.
Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις όχι μόνο δεν ήταν θετικό, αλλά άφησε και «ουρές», αρνητικές συνέπειες για την ελληνική διπλωματία.
Ο ίδιος υποστηρίζει σθεναρά το αντίθετο: πως και στις δύο περιπτώσεις έσωσε τη χώρα από μια πολεμική σύρραξη, από θερμά επεισόδια που μπορεί να είχαν καταστροφικές συνέπειες για την Ελλάδα.
Και αυτός, όπως και ο Κ. Σημίτης, δεν πίστεψε στη δυνατότητα συμβολής της στρατιωτικής ηγεσίας στη διαχείριση της κρίσης. Έως σήμερα άλλωστε μιλά απαξιωτικά για την ηγεσία της. Δεν είναι ο μόνος που (και σήμερα) πιστεύει κάτι τέτοιο.
Ο Θ. Πάγκαλος έως σήμερα δεν αποδέχεται ότι υπήρξε συμφωνία για την αποχώρηση της σημαίας, πρακτικά δηλαδή για την αναγνώριση μιας γκρίζας περιοχής.
Τα τηλεγραφήματα των Αμερικανών διπλωματών δείχνουν αντιθέτως ότι η συμφωνία για «επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς» (status quo ante) περιελάμβανε και τη δέσμευση (Ελλήνων και Τούρκων) «όχι σημαίες, όχι στρατιώτες, όχι πλοία» στην περιοχή των Ιμίων.
Από επίσης αμερικανικές πηγές είναι φανερό πως από το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Θ. Πάγκαλος είχε ήδη δεσμευτεί στον Αμερικανό ομόλογό του Γουόρεν Κρίστοφεν ότι ο «στρατηγός Άνεμος» θα έλυνε το ζήτημα της παρουσίας της ελληνικής σημαίας στα Ίμια, παρασύροντάς την.
Γι’ αυτό και μέχρι σήμερα επιμένει πως δεν συζήτησε με τον Χόλμπρουκ το θέμα της σημαίας.
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΑΡΣΕΝΗΣ
Ο διεκδικητής της πρωθυπουργίας, ο αντίπαλος του Κ. Σημίτη, λίγες μέρες πριν από την κρίση, αν και υπουργός Άμυνας, δεν μπόρεσε να βάλει τη δική του σφραγίδα στη διαχείριση της κρίσης.
Ο Κ. Σημίτης άφησε ουσιαστικά και πρακτικά εκτός διαπραγμάτευσης τον υπουργό Άμυνας.
Ο Γ. Αρσένης αναγνωρίζει ότι συνολικά η ηγεσία της χώρας (την ώρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν διασωληνωμένος) δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία στην προσάραξη του «Figen Akat» στα Ίμια.
Οι συζητήσεις του με τον Κ. Παπούλια αφορούσαν την εσωκομματική διαμάχη.
Αναγνωρίζει επίσης σήμερα ότι ίσως να ήταν καλύτερα να μην είχε αναλάβει το υπουργείο Άμυνας, αφού ο Κ. Σημίτης δεν θέλησε να συνεργαστεί μαζί του επί της ουσίας, τα κρίσιμα 24ωρα.
Ο Γ. Αρσένης διαφώνησε με τον όλο χειρισμό, διαφώνησε κυρίως αβασάνιστα και εκ των προτέρων με την παραδοχή ότι οι στρατιωτικοί δεν θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διαχείριση της κρίσης.
Παρ’ όλα αυτά, σήμερα πιστεύει πως οι αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης στα Ίμια έχουν μικρότερη σημασία από αυτή που φάνηκε το 1996, κυρίως γιατί αλλάζουν συνολικά οι ισορροπίες και οι συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΥΜΠΕΡΗΣ
Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ είναι το πλέον αμφιλεγόμενο πρόσωπο στην υπόθεση των Ιμίων. Ανέλαβε την ηγεσία του στρατεύματος έχοντας στο ενεργητικό του την πετυχημένη διαχείριση της κρίσης του Μαρτίου του 1987.
Ήταν πρώην αναπληρωματικό μέλος της Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ και φίλος του Κ. Σημίτη. Όμως ο πρωθυπουργός αμφισβήτησε τους χειρισμούς του.
Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες (Πάγκαλος κ.ά.) τις κρίσιμες ώρες ο τότε πρωθυπουργός τού μίλησε έως και υβριστικά.
Τον εξαίρεσε από την ουσιαστική διαπραγμάτευση και δεν του όρισε ποτέ το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να κινηθεί.
Συγχρόνως όμως ο ίδιος ο Χ. Λυμπέρης δεν δίνει πλήρεις και σαφείς εξηγήσεις για τις ενέργειές του, κυρίως για το γεγονός ότι άφησε αφύλακτη τη μία από τις δύο βραχονησίδες. Ούτε και για το γεγονός ότι δεν είχε έτοιμη ομάδα ανακατάληψης των Ιμίων.
Ο Γ. Αρσένης, αν και διατηρεί και αυτός τις επιφυλάξεις του για τις ενέργειες Λυμπέρη, έχει δηλώσει πως είναι άνανδρο να κατηγορηθεί ο ναύαρχος Λυμπέρης για το αποτέλεσμα
ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ
Το πόρισμα της επιτροπής δόθηκε στη δημοσιότητα στις 23/4/96 και, μεταξύ άλλων, αναφέρει τα εξής:
«Από την έκθεση βλητικής διερεύνησης και πραγματογνωμοσύνης σε συνδυασμό με τις ιατροδικαστικές εκθέσεις, διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:
1) Από τη λεπτομερειακή και επισταμένη εξέταση όλων των μεταλλικών επιφανειών, διαπιστώθηκε ότι σε όλες αυτές δεν υπάρχουν διατρήσεις ή άλλες ενδείξεις βλητικού ενδιαφέροντος.
Πολλές από τις εξετασθείσες επιφάνειες είτε δεν φέρουν καμία φθορά ή οπή, είτε αυτές που φέρουν οφείλονται σε αποκολλήσεις μεταλλικών επιφανειών οι οποίες συνδέονται με καρφίδια και σε διασχίσεις λόγω στρεβλώσεων, διατμήσεων και εφελκυσμών αυτών.
2) Επί των εξετασθέντων τμημάτων και μεταλλικών επιφανειών του ελικοπτέρου, καμία βολίδα ή θραύσμα αυτής δεν ευρέθη ελεύθερο ή εσφηνωμένο σε κάποιο σημείο αυτών, αλλά ούτε και εσφηνώσεις άλλων διασπαρθέντων θραυσμάτων υπήρχαν.
3) Ουδέν ίχνος, πειστήριο, διαγνωστικό σημείο, στοιχείο, κώλυμα, κατάλοιπο, εύρημα ενδεικτικό έκρηξης ενετοπίσθη ή ανευρέθη.
4) Οι ιατροδικαστικές εκθέσεις για τα τρία μέλη του πληρώματος του ελικοπτέρου πουθενά δεν αναφέρουν ως ιατροδικαστικά ευρήματα ή αίτια θανάτου τραύματα εκ βολίδων ή βλημάτων πυροβόλων όπλων ή κακώσεις απότοκες έκρηξης.
5) Οι διατρήσεις, οπές και εντυπώματα και λοιπές παρομοίου είδους φθορές που φέρουν τα εξετασθέντα τμήματα του ελικοπτέρου οφείλονται αποκλειστικά σε αποκολλήσεις των μεταλλικών επιφανειών οι οποίες συνδέονται με μεταλλικά καρφίδια και κοχλίες.
Συμπερασματικά, οι διατρήσεις και λοιπές φθορές δεν προκλήθηκαν από βολίδες πυροβόλων όπλων, ούτε από κάποια έκρηξη, αλλά οφείλονται αποκλειστικά σε πρόσκρουσή του στη θάλασσα κατά την πτώση του και την παραμονή του σε αυτή κατά 15θήμερο και πλέον».
Σε άκρως απόρρητη αξιολόγηση του αεροπορικού ατυχήματος, η οποία φέρει ημερομηνία 19/3/96, επιρρίπτονται ευθύνες και διαπιστώνονται σοβαρά σφάλματα επίβλεψης κατά τη σχεδίαση και εκτέλεση της αποστολής του ελικοπτέρου, καθώς και της επιλογής του συγκεκριμένου πληρώματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου