Νέος πόλεμος στα Φόκλαντ

«O πόλεμος των Φόκλαντ», έγραψε κάποτε ο Αργεντινός συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «είναι σαν τη μάχη δυο καραφλών για μια τσατσάρα».

Κι όμως, αυτή η γεωπολιτικά ασήμαντη διένεξη για ένα σύμπλεγμα αραιοκατοικημένων νησιών του Ατλαντικού όχι μόνο εξακολουθεί να κατατρύχει την ιστορία της Αργεντινής και της Βρετανίας, αλλά απειλεί να πυροδοτήσει θερμό επεισόδιο.

Η εμπλοκή, μάλιστα, στη διπλωματική διαμάχη των χωρών της Λατινικής Αμερικής απειλεί να διευρύνει τις επιπτώσεις της αντιπαράθεσης.

Αρκεί να περπατήσεις για λίγα λεπτά στο κέντρο του Λονδίνου για να αισθανθείς ένα φάντασμα από τα παρελθόν να πλανιέται πάνω από την πόλη.

Οι πηχυαίοι τίτλοι των εφημερίδων μιλούν και πάλι για τις «προκλήσεις της Αργεντινής στη βρετανική κυριαρχία», ενώ η φιγούρα της Θάτσερ –από τις γιγαντοαφίσες για την ταινία «Σιδηρά Κυρία»– σου προκαλεί την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στο 1982.

Λίγες εβδομάδες πριν συμπληρωθούν τριάντα χρόνια από τον πόλεμο, που άφησε πίσω του τουλάχιστον εννιακόσιους νεκρούς, το βρετανικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε την αποστολή του υπερσύγχρονου αντιτορπιλικού «HMS Dauntless» αλλά κι ενός πυρηνικού υποβρυχίου κοντά στα χωρικά ύδατα της Αργεντινής.

Αν και αρχικά η Βρετανία επιχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, μια άλλη κίνηση, με πολύ μεγαλύτερο συμβολικό βάρος, επιβεβαίωσε ότι η διπλωματική αντιπαράθεση με το Μπουένος Άιρες δεν πρόκειται να κλείσει σύντομα:

Το Λονδίνο ανακοίνωσε τη μετάβαση στα νησιά Φόκλαντ/Μαλβίνες του πρίγκιπα Ουίλιαμ, ο οποίος θα υπηρετήσει για έξι εβδομάδες με την ιδιότητά του ως πιλότου αεροσκαφών έρευνας και διάσωσης του Βρετανικού Στρατού.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η πρόε δρος της Αργεντινής, Κριστίνα Κίρχνερ, δεν έχασε την ευκαιρία να απαντήσει χτυπώντας την ευαίσθητη χορδή του Λονδίνου:

«Η Βρετανία», δήλωσε, «συμπεριφέρεται σαν παρηκμασμένη αυτοκρατορία». Εξίσου σκληρό στις ανακοινώσεις του, το υπουργείο Εξωτερικών της Αργεντινής παρομοίαζε το Λονδίνο με τους Ισπανούς κονκισταδόρες που κατέλαβαν την αμερικανική ήπειρο στις αρχές του 16ου αιώνα.

«Μέτωπο» κατά της Βρετανίας

Η αντιπαράθεση των δύο χωρών φάνηκε να λαμβάνει διεθνή χαρακτηριστικά, όταν η εμπορική ένωση MERCOSUR (Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη, Παραγουάη) απαγόρευσε τον ελλιμενισμό πλοίων με τη σημαία των Φόκλαντ.

Παράλληλα, το Μπουένος Άιρες έχει απειλήσει ότι θα διακόψει την εβδομαδιαία αεροπορική σύνδεση των Φόκλαντ/Μαλβίνες με τη Λατινική Αμερική, κλείνοντας τον εναέριο χώρο της. 

Μια τέτοια κίνηση θα εκτινάξει το κόστος βασικών αγαθών στα νησιά, αφού ο ανεφοδιασμός θα γίνεται από το Λονδίνο – δηλαδή από απόσταση 13.000 χιλιομέτρων, αντί για περίπου 800 που είναι σήμερα.

Η προσπάθεια του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, Ουίλιαμ Χαγκ, να διασπάσει το λατινοαμερικανικό μέτωπο με μια επίσκεψη στη Βραζιλία έπεσε τελικά στο κενό, αφού ο Βραζιλιάνος ομόλογός του τάχθηκε ανοιχτά στο πλευρό της Αργεντινής.

Αστάθμητος παράγοντας στη νέα διπλωματική διένεξη του Λονδίνου με το Μπουένος Άιρες παραμένει η Ουάσιγκτον, η οποία πριν από τριάντα χρόνια έκρινε την έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων.

Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε τότε προδώσει τον πιστό σύμμαχό του, δικτάτορα Γκαλτιέρι, για χάρη της Μάργκαρετ Θάτσερ, στην οποία προσέφερε πολύτιμα στοιχεία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών για τις Ένοπλες Δυνάμεις της Αργεντινής. 

Σήμερα, αν και ο Μπαράκ Ομπάμα θα ήθελε να χρησιμοποιήσει την αντιπαράθεση για να πετύχει ένα χτύπημα στο αριστερό μπλοκ των ηγετών της Νότιας Αμερικής, παραμένει άγνωστο αν θα τραβήξει ο ίδιος το σκοινί, ανοίγοντας νέο μέτωπο διπλωματικής αντιπαράθεσης ενόψει και των αμερικανικών προεδρικών εκλογών.

Πόλεμος… εντυπώσεων

Προς τι, όμως, όλος αυτός ο θόρυβος για ένα σύμπλεγμα αραιοκατοικημένων νησιών στην άλλη άκρη του πλανήτη;

Η ιστορία έχει αποδείξει ότι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες είχε μάλλον δίκιο, όταν παρομοίαζε τη σύγκρουση με την αντιπαράθεση δύο καραφλών για μια τσατσάρα.

Οι δυο χώρες, υπό την ηγεσία τότε του δικτάτορα Γκαλτιέρι και της Μάργκαρετ Θάτσερ, είχαν οδηγηθεί σε πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο, καθώς η νεοφιλελεύθερη πολιτική που ακολουθούσαν έσερνε τεράστια τμήματα του πληθυσμού στην οικονομική εξαθλίωση.

Στη Βρετανία το κόμμα της Θάτσερ είχε πέσει στην τρίτη θέση των δημοσκοπήσεων, ενώ η χώρα γνώριζε σειρά εξεγέρσεων σε μεγάλα αστικά κέντρα – καταστάσεις τις οποίες πιθανότατα θα αντιμετώπιζε και η Αργεντινή, εάν η στρατιωτική χούντα δεν φρόντιζε να επιβάλει την κυριαρχία της με φυλακίσεις και βασανιστήρια αντιφρονούντων.

Μια πολεμική σύγκρουση, λοιπόν, αποτελούσε «μάννα εξ ουρανού» και για τους δύο ηγέτες, που κατάφεραν να αποσπάσουν την προσοχή της κοινής γνώμης από τα οικονομικά προβλήματα και να συσπειρώσουν ολόκληρη την κοινωνία αλλά και τα μέσα ενημέρωσης στο πλευρό τους.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, οι δύο χώρες ζουν μια μικρογραφία αυτής της κατάστασης: 

Η πρόσφατη αύξηση του πληθωρισμού στην Αργεντινή προκαλεί τριγμούς στην παράταξη της Κίρχνερ, ενώ και στη Βρετανία η κατάσταση δεν είναι καλύτερη – με την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών αλλά και τη διπλωματική απομόνωση του Λονδίνου από τα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ.

Ελάχιστοι αναλυτές στο Λονδίνο, όμως, θα συμφωνήσουν ότι η αναζωπύρωση της αντιπαράθεσης με το Μπουένος Άιρες μπορεί να αποδοθεί μόνο σε μικροπολιτικές κινήσεις των δύο πλευρών.

Το πετρέλαιο

Ένας από τους νέους παράγοντες, που, όπως όλα δείχνουν, σπρώχνει το βρετανικό στόλο στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, είναι η ανακάλυψη πετρελαίου σε περιοχές κοντά στα χωρικά ύδατα της Αργεντινής.

Ήδη πέντε εται ρείες δραστηριοποιούνται στην περιοχή για τον εντοπισμό νέων κοιτασμάτων, μεταξύ των οποίων και η βρετανική Rockhopper, η οποία υποστηρίζει ότι έχει ανακαλύψει 350 εκατομμύρια βαρέλια «μαύρου χρυσού».

Η διατήρηση, λοιπόν, των Φόκλαντ/Μαλβίνων στη βρετανική επικράτεια θα επιτρέψει στο Λονδίνο να συνεχίσει ανενόχλητο τις έρευνες στα χωρικά ύδατα και την οικονομική ζώνη των νησιών, τα οποία απέχουν μόλις 300 ναυτικά μίλια από την Αργεντινή.

Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί ερευνητές εξακολουθούν να αμφισβητούν εάν τα κοιτάσματα είναι αξιοποιήσιμα και κερδοφόρα στις σημερινές τιμές του πετρελαίου.

Υπάρχει, όμως, κι ένας τρίτος παράγοντας που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ένταση και την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος του Λονδίνου.

Μετά τις πρόσφατες περικοπές στις αμυντικές δαπάνες του Ηνωμένου Βασιλείου, σημαντικά τμήματα του στρατιωτικού κατεστημένου αλλά και της πολεμικής βιομηχανίας αναζητούσαν εναγωνίως μια αφορμή για να εκβιάσουν την αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού από το 2% στο 3%.

Πρόσφατη έκθεση της Ένωσης Εθνικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKNDA), που εκφράζει τις θέσεις αρκετών στελεχών του βρετανικού υπουργείου Άμυνας, ισχυριζόταν ότι με τις σημερινές συνθήκες η Βρετανία δεν είναι σε θέση να προασπίσει κτήσεις της όπως τα νησιά Φόκλαντ.

Προχωρώντας, μάλιστα, ένα βήμα παραπέρα, οι συντάκτες της έκθεσης υποστήριζαν ότι το Λονδίνο δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται στους παραδοσιακούς αμυντικούς του πυλώνες –τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ– και θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει εν δυνάμει αντιπάλους, όπως η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και η Ρωσία!

Το Λονδίνο έχει, λοιπόν, τουλάχιστον τρεις λόγους για να επιδιώ κει αύξηση της έντασης με την Αργεντινή. Το ερώτημα είναι αν οι δύο χώρες είναι διατεθειμένες να τραβήξουν το σκοινί της αντιπαράθεσης κι αν οι ΗΠΑ αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής θα λάβουν θέσεις διπλωματικής μάχης.

Άρης Χατζηστεφάνου / Επίκαιρα