Οι πρόσφατες δηλώσεις του Erdoğan περί συνοδείας του επόμενου στολίσκου προς τη Γάζα από πολεμικά πλοία, καθώς και η πλήρης στήριξή του προς ένα νέο παλαιστινιακό κράτος, οδηγούν στο συμπέρασμα πως η αραβική άνοιξη θα μπορούσε εύκολα να καταλήξει σε «τουρκικό καλοκαίρι».
Αντιμετωπίζει λοιπόν η Μέση Ανατολή έναν νέο Οθωμανισμό, μιας Τουρκίας που πασχίζει να γίνει περιφερειακή δύναμη;
Μήπως βλέπουμε την ανακατεύθυνση της Τουρκίας προς την Ανατολή;
Οι αραβικές εξεγέρσεις, που ακολούθησαν τις αμφιταλαντεύσεις της ΕΕ σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας, ενίσχυσαν τις εθνικιστικές και θρησκευτικές παρορμήσεις και πεποιθήσεις των Τούρκων.
Μάλιστα, ο Erdoğan άρχισε πλέον να επικαλείται στις δηλώσεις και στις ομιλίες του τον Θεό, πολύ περισσότερο από ότι στο παρελθόν.
Τα τελευταία χρόνια, ο δυτικός κόσμος αναρωτιέται: «Ποιος έχασε τη Τουρκία»;
Μήπως όμως, η Τουρκία, η οποία έχει παρασυρθεί από τις οικονομικές και διπλωματικές της επιτυχίες, κινδυνεύει η ίδια να χάσει τον εαυτό της;
Η τουρκική κυβέρνηση δεν πρόβλεψε τις αλλαγές στον αραβικό κόσμο, όπως δεν τις πρόβλεψαν ούτε τα κράτη της Δύσης, αλλά ούτε και αυτά του αραβικού κόσμου.
Το 2010, ο Erdoğan βραβεύτηκε από τον ίδιο τον Καντάφι για τη προσφορά του στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Παράλληλα, η Τουρκία προσπάθησε διαχρονικά να έχει καλές σχέσεις με το καθεστώς του Άσαντ στη Συρία, παρά την αποκρουστική του συμπεριφορά.
Εν ολίγοις, η τουρκική στάση εκλήφθηκε αρνητικά από τους Άραβες.
Για αυτό και η σκληρή αντιμετώπιση του Erdoğan όσον αφορά στο Ισραήλ, ερμηνεύεται από κάποιους ως μια προσπάθεια επαναφοράς της ισορροπίας της διεθνούς εικόνας της χώρας του.
Παρά τις δυσκολίες της να αντιληφθεί τη πραγματικότητα και το βάθος της αραβικής επαναστατικής διεργασίας, η Τουρκία παραμένει ένας παίκτης κλειδί στην ευρύτερη περιοχή.
Μπορεί ως κράτος να μην αποτελεί το ιδανικό μοντέλο, αλλά αποτελεί πηγή έμπνευσης για τα κράτη της Μ. Ανατολής, παρά το γεγονός ότι το ιστορικό της είναι αμφίβολης αποδοτικότητας όσον αφορά στην ουσία.
Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, ο εξωτισμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας εξυπηρετούσε ως καθρέφτης των ατελειών και των ανασφαλειών της Ευρώπης.
Σήμερα, αυτό συμβαίνει με τον αραβικό κόσμο, ο οποίος αντιμετωπίζει τη Τουρκία όπως την αντιμετώπιζε κάποτε η Δυτική Ευρώπη.
Αυτή τη φορά όμως, ο εκσυγχρονισμός της, και όχι ο εξωτισμός, είναι το στοιχείο της έλξης.
Η κοσμική της παράδοση (που τώρα αμφισβητείται από το νυν καθεστώς), η μη αραβική της ταυτότητα, η συμπεριφορά της απέναντι στη κουρδική μειονότητα, και οι αμφιταλαντεύσεις του Οθωμανικού της παρελθόντος, όλα αυτά συντελούν στο να θεωρείται η Τουρκία τόσο αντιπαραγωγικό όσο και ιδανικό μοντέλο.
Πρόκειται δηλαδή για έναν καθρέφτη, μέσα από τον οποίο ο αραβικός κόσμος προβάλλει του φόβους και τις ελπίδες του.
Σε στρατηγικό επίπεδο, η Τουρκία πολύ σωστά θεωρεί ότι η αραβική επανάσταση έχει αποδυναμώσεις τους πρώην ανταγωνιστές της.
Για παράδειγμα, το Ιράν κινδυνεύει να χάσει τον εταίρο του, την Συρία. Τι θα συμβεί όμως αν η Τουρκία αναγκαστεί να συμβιώνει με ένα πυρηνικό Ιράν; Μήπως θα πρέπει κι αυτή να αποκτήσει πυρηνικά όπλα;
Παρομοίως, η Αίγυπτος βρίσκεται στη μέση μια ταραγμένης επαναστατικής περιόδου, και θα πρέπει α δώσει προτεραιότητα στις εσωτερικές αλλαγές, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διατηρήσει έναν ρόλο επιρροής στο παλαιστινιακό ζήτημα, και στη περιοχή γενικότερα.
Η Μέση Αυτοκρατορία της Μέσης Ανατολής, δεν μπορεί να παραμείνει εσαεί ένας κοιμώμενος γίγαντας.
Βέβαια, η Τουρκία δεν είναι τόσο αποσταθεροποιημένη όσο οι αραβικές χώρες, και δεν απειλείται άμεσα από μια επανάσταση. Εξάλλου, πρόκειται για μια λειτουργούσα δημοκρατία. Η Τουρκία δεν ανησυχεί για το μέλλον της, όπως ανησυχεί το Ισραήλ. Σε σχέση με το μικρό εβραϊκό κράτος, η Τουρκία αναπτύσσεται πληθυσμιακά, και έχει ιστορικούς, θρησκευτικούς, και πολιτισμικούς δεσμούς με τους γείτονές της. Αυτά είναι τα στοιχεία που καθιστούν τη Τουρκία αναντικατάστατη στην περιοχή.
Έτσι, αυτό που απειλεί τη Τουρκία σήμερα είναι ο εαυτός της. Η χώρα δεν είναι ασιατική μόνο και μόνο εξαιτίας της ταχείας οικονομικής της ανάπτυξης. Είναι ασιατική πολιτικά, με την έννοια του αναδυόμενου Οθωμανικού ανατολικού δεσποτισμού. Μάλιστα, εδώ και αρκετό καιρό, οι πολέμιοι της κυβέρνησης του Erdoğan, τη κατηγορούν για «Πουτινισμό».
Αντί για την ΕΕ, η Τουρκία είναι αυτή που σήμερα κάνει τη διεθνή της παρουσία αισθητή. Η πορεία όμως της ιστορίας μπορεί να αλλάξει ξαφνικά. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη, όσο και η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία.
Για την Τουρκία, η Ευρώπη είναι σύμβολο μετριοπάθειας, και κίνητρο για να παραμείνει και η ίδια δημοκρατική.
Για την Ευρώπη, η Τουρκία, πέρα από το δημογραφικό της, αποτελεί σύμβολο ενεργητικότητας και μια θεραπεία απέναντι στην απαισιοδοξία, άσχετα αν η τεράστια αυτοπεποίθηση του Erdoğan καταλήγει να μοιάζει με ύβρη.
Του Dominique Moisi, συγγραφέα του «The Geopolitics of Emotion».
Project Syndicate
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου