Η διπλή ανάγνωση της μείωσης της στρατιωτικής θητείας στην Τουρκία

H μείωση της στρατιωτικής θητείας στην Τουρκία συνδέεται και με τις φιλοδοξίες για την προώθηση του σχεδίου επαγγελματικού στρατεύματος.

Το υπουργικό συμβούλιο της τουρκικής κυβέρνησης ενέκρινε σε χθεσινή του συνεδρίαση το σχέδιο που παρουσίασε ο υπουργός Άμυνας İsmet Yılmaz για μείωση της διάρκειας της στρατιωτικής θητείας από τους 15 στους 12 μήνες για τους αποφοίτους Λυκείου.

Για τους αποφοίτους πανεπιστημιακών σχολών τετραετούς φοίτησης διατηρείται η στρατιωτική θητεία 6 μηνών για οπλίτες και 12 μηνών για εφέδρους αξιωματικούς με μισθό 2.000TL.

Ως έναρξη εφαρμογής του μέτρου ορίστηκε η 1η Ιανουαρίου 2014 αντί της αρχικά προγραμματισμένης 1η Μαρτίου, με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Bülent Arınç να δηλώνει επί τούτου πως «η κυβέρνηση λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του Γενικού Επιτελείου που είναι άμεσα υπεύθυνο για τα στρατιωτικά ζητήματα αλλά [η κυβέρνηση] έχει την ευθύνη για τις πολιτικές της αποφάσεις», σπεύδοντας να διευκρινίσει ότι οι σχέσεις στρατιωτικών και πολιτικών «έχουν αποκατασταθεί».

Από την μείωση ευεργετούνται άμεσα τουλάχιστον 70.000 στρατεύσιμοι οπλίτες που έχουν υπηρετήσει ήδη θητεία μεγαλύτερη των 12 μηνών και αναμένεται να απολυθούν πρόωρα εντός διμήνου. Aν και φωνές από την αντιπολίτευση κάνουν λόγο για μέτρα ψηφοθηρικού χαρακτήρα και επιχείρηση εξευμενισμού της νεολαίας, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. 

Στις 29 Απριλίου του 2010, ο Τούρκος πρωθυπουργός Tayyip Erdoğan συναντήθηκε με τον τότε Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατηγό İlker Başbuğ σε μια προσπάθεια να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της εξαγοράς της θητείας. Ιστορικά, η εξαγορά θητείας τέθηκε σαν θέμα στη νεώτερη τουρκική ιστορία στην πρώτη Εθνοσυνέλευση στις 4 Ιουλίου 1920, δε λήφθηκε όμως απόφαση με το σκεπτικό ότι θα έφερνε διάκριση στο τουρκικό λαό.

Μετά από χρονικό διάστημα και εν μέσω Ελληνοτουρκικού πολέμου τέθηκε ζήτημα εξαγοράς της θητείας για τους μη μουσουλμάνους ωστόσο απορρίφθηκε καθώς «οι χωριάτες (Τούρκοι) δε θα θέλουν να πολεμήσουν για τους πλούσιους (Χριστιανοί, Εβραίοι)».

Έκτοτε αποδίδεται στον Kemal Atatürk η φράση που ακολουθούν πιστά όλοι οι Αρχηγοί των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων «Ordu halkın Ordu, Bedelli aşkerlik ayrımına yol açar» (μτφ. Ο Στρατός είναι του λαού, η εξαγορά της θητείας ανοίγει το δρόμο στη διάκριση).

Στη συνάντηση των δύο ανδρών συμφωνήθηκαν όμως τα εξής:

• Να μελετηθεί και να καθιερωθεί στο μέλλον ενιαία θητεία 12 μηνών για όλους.

• Να μελετηθεί η δυνατότητα εκτέλεσης πολιτικής θητείας από τους αστυνομικούς και τους καθηγητές.

• Να ολοκληρωθεί η επαγγελματοποίηση των 5 Ταξιαρχιών Kαταδρομών της Διοίκησης Χερσαίων Δυνάμεων και 1 Ταξιαρχίας της Γενικής Διεύθυνση Χωροφυλακής.

Το 2011 και ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η συγκρούση ισλαμιστών-κεμαλιστών, η κυβέρνηση Erdoğan πέρασε τελικά το νομοσχέδιο για την εξαγορά της θητείας που δίνει τη δυνατότητα σε πολίτες της Τουρκίας άνω των 30 ετών να μη στρατεύονται έναντι 30.000TL.

H εξαγορά της θητείας στην Τουρκία εφαρμόστηκε κατ΄εξαίρεση τρεις φορές στο παρελθόν για οικονομικούς λόγους από συνολικά 125.834 πολίτες  (18.433 το 1987, 35.111 το 1992 και 72.290 το 1999 λόγω σεισμών) ενώ τουλάχιστον 60.000 πολίτες έως 45 ετών δεν ολοκλήρωσαν ποτέ τη θητεία τους.

Εντός του 2012, συνολικά 70.143 Τούρκοι πολίτες έκαναν χρήση του συγκεκριμένου μέτρου με αποτέλεσμα το τουρκικό δημόσιο να εισπράξει πάνω από 2 δισ. τουρκικές λίρες.

Το εν λόγω νομοσχέδιο προέβλεπε ακόμα ευνοϊκές ρυθμίσεις για τους ανυπότακτους εξωτερικού, συγκεκριμένα για όσους παραμένουν συνεχώς εκτός χώρας πάνω από 3 χρόνια, ενώ κατήργησε την υποχρεωτική στράτευση για το προσωπικό της Τουρκικής Αστυνομίας και σήμερα θεωρείται πλήρως ελεγχόμενη από τους ισλαμιστές.

Σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης η θέσπιση εναλλακτικής θητείας για αρνητές συνειδήσεως κατ΄απαίτηση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Περιττό να αναφερθεί πως ο Στρατηγός ε.α. Başbuğ εκτίει σήμερα ποινή ισόβιας κάθειρξης στις στρατιωτικές φυλακές της Άγκυρας.

Σχέδιο Κuvvet-2014

Tον Αύγουστο του 2006, ο τότε νεοπροαχθείς Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Yaşar Büyükanıt δήλωσε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Savunma ve Havacılık ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η αναδιοργάνωση της Διοίκησης Χερσαίων Δυνάμεων στο πλαίσιο του προγράμματος Kuvvet-2014 (μτφ. Δύναμη-2014).

Το εν λόγω σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία σύγχρονων χερσαίων δυνάμεων, μειώνοντας το προσωπικό και τη δομή αυτών κατά 20 έως 30% με παράλληλη επαύξηση των δυνατοτήτων της με σύγχρονα οπλικά συστήματα και εξοπλισμό.

Προέβλεπε ακόμα τη αναδιοργάνωση των 4 Στρατιών σε 2, μία Δυτική με έδρα την Κωνσταντινούπολη και μία Ανατολική με έδρα τη Μαλάτεια, ενέργεια που ουδέποτε υλοποιήθηκε. Από το 2003 καταργήθηκε μόνο ένας μικρός αριθμός Μεραρχιών και Ταξιαρχιών και επιλύθηκαν διάφορες διοικητικές και επιχειρησιακές δυσχέρειες με τη συγκρότηση ή μεταστάθμευση διαφόρων Σχηματισμών.

Ενδεικτικά, στην περιοχή ευθύνης της 1ης Στρατιάς καταργήθηκε η 33 Μ/Κ Ταξιαρχία στις Σαράντα Εκκλησιές και τον Ιούλιο του 2006 συγκροτήθηκαν το 2ο Σύνταγμα Μηχανικού του 2ου Σώματος Στρατού και το 5ο Σύνταγμα Μηχανικού του 5ου Σώματος Στρατού ενώ συγκροτήθηκε  Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού (ΚΗΚ), στην οποία υπήχθησαν τα τέσσερα Συντάγματα Αεροπορίας Στρατού, τα οποία μέχρι τότε υπάγονταν στις τέσσερις Στρατιές.

Τον Αύγουστο του 2009, ο τότε Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Işık Koşaner επιβεβαίωσε την ύπαρξη του σχεδίου Kuvvet-2014 αλλά διευκρίνισε ότι δεν έχει ολοκληρωθεί και πως βρίσκεται σε εξέλιξη.

Σύμφωνα με δήλωσή του, ο Τουρκικός Στρατός έχει τη δυνατότητα μεταφοράς μιας Ταξιαρχίας Καταδρομών με ελικόπτερα σε μία διαδρομή, ημέρα και νύκτα, σε οποιοδήποτε φυσικό περιβάλλον και με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, καθότι διαθέτει 282 μεταφορικά ελικόπτερα, ενώ η Στρατοχωροφυλακή με τα 60 ελικόπτερα που διαθέτει, δύναται να μεταφέρει 2 Τάγματα Καταδρομών σε μία διαδρομή.

Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία για το προσωπικό, όπως δημοσιεύτηκαν από τον επίσημο ιστότοπο του τουρκικού Γενικού Επιτελείου την 1η Οκτωβρίου 2013:

	Διοίκηση Χερσαίων, Ναυτικών και Αεροπορικών Δυνάμεων	Διοίκηση Χωροφυλακής	Διοίκηση Ακτοφυλακής	Σύνολο
Ανώτατοι Αξιωματικοί*	314	32	1	347
Κατώτεροι και Ανώτεροι Αξιωματικοί	33.010	5.840	601	39.451
Μόνιμοι Υπαξιωματικοί	72.227	22.810	1.405	96.442
ΕΠΟΠ Χωροφυλακής	-	24.039	-	24.039
Επαγγελματίες Οπλίτες	37.327	8.758	666	46.751
Συμβασιούχοι Οπλίτες**	1.893	-	-	1.893
Σύνολο Επαγγελματικού Προσωπικού	144.771	61.479	2.673	208.923
Έφεδροι Αξιωματικοί	6.682	471	22	7.175
Στρατεύσιμοι οπλίτες	259.282	118.270	1.800	379.352
Σύνολο Προσωπικού Υποχρεωτικής Θητείας	265.964	118.741	1.822	386.527
Σύνολο Στρατιωτικού Προσωπικού	410.735	180.220	4.495	595.450
Πολιτικοί Υπάλληλοι	47.658	3.569	906	52.133
Γενικό Σύνολο	458.393	183.789	5.401	647.583
Βαθμός επαγγελματικού προσωπικού	35%	34%	60%	35%

*Οι ανώτατοι αξιωματικοί της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας με βαθμό Πτεράρχου ονομάζονται Στρατηγοί.    **Θεσμός αντίστοιχος των ΟΒΑ.

Σε άρθρο της με τίτλο “Ποιός επωφελείται από τη μειωμένη στρατιωτική θητεία” στην εφημερίδα Zaman τον περασμένο Mάιο, η γνωστή στρατιωτική συντάκτης Lale Kemal επεσήμανε ότι η οικονομική ανάπτυξη της χώρας εξανέμισε το ενδιάφερον των υποψηφίων για σταδιοδρομία στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Το γεγονός επιβεβαιώθηκε επίσημα από τον Esef Merdoğlu, πρόεδρο του σωματείου απόστρατων υπαξιωματικών, ο οποίος αποκάλυψε ότι περίπου 8.000 επαγγελματίες οπλίτες δήλωσαν παραίτηση από το Τουρκικό Στρατό το 2012.

Συγκεκριμένα, ο αριθμός των επαγγελματιών οπλιτών του Τουρκικού Στρατού μειώθηκε από 67.000 το 2010 σε 35.000 το 2012, πλήττωντας ιδιαίτερα τις 5 πλήρως επαγγελματικές Ταξιαρχίες Καταδρομών του Τουρκικού Στρατού καθώς δεν ανανέωσαν τις συμβάσεις τους 400 από τους 750 ΕΠ.ΟΠ της 2ης Ταξιαρχίας Καταδρομών (Bolu), 300 από τους 700 της 3ης Ταξιαρχίας Καταδρομών (Siirt), 450 από τους 850 της 4ης Tαξιαρχίας Καταδρομών (Tunceli) και 400 από τους 800 της Ταξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών που εδρεύει στην Καισάρεια (Kayseri).

O Merdoğlu χαρακτήρισε μη υλοποιήσιμο το φιλόδοξο πρόγραμμα επαγγελματοποίησης των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και προέβλεψε ότι σύντομα θα εξασθενήσει αφού η ηγεσία δεν κράτησε τις υποσχέσεις της για επέκταση των δικαιωμάτων των ΕΠ.ΟΠ, οι οποίοι δεν έχουν προοπτικές μονιμοποίησης στον Τουρκικό Στρατό.

Η Lale Kemal επισημαίνει όμως και ένα εξίσου ενδιαφέρον στοιχείο. Με ετήσιο ρυθμό αύξησης πληθυσμού 1,1%, ο αριθμός των ατόμων που φτάνουν σε ηλικία στράτευσης υπολογίζεται σε 1.054.750 καθιστώντας τουλάχιστον προβληματική τη δυνατότητα υποδοχής κατατασσόμενων οπλιτών με συνέπεια να παρουσιάζονται τέτοιες εικόνες (στη συγκεκριμένη περίπτωση, στο 7ο Σώμα Στρατού στο Diyarbakır).

Συμπερασματικά, στο ερώτημα Cui bono, η απάντηση είναι ότι η μείωση της στρατιωτικής θητείας στην Τουρκία αποδεικνύεται αμοιβαία επωφελής τόσο για την ισλαμική κυβέρνηση που παρουσιάζεται ως μεταρρυθμιστική δύναμη στα μάτια της εξοργισμένης νεολαίας όσο και των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων καθώς ευνοούνται τα σχέδια για την προώθηση του σχεδίου επαγγελματικού στρατεύματος.

strategyreports.wordpress.com