Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

Παναγιώτης Κανελλόπουλος

http://www.paraskevi13.com/wp-content/uploads/2011/03/kanelopoulos1.jpg

Ο φιλόσοφος της πολιτικής και ο πολιτικός της φιλοσοφίας

Μια ανάγνωση της πολυκύμαντης πολιτικής διαδρομής του Παναγιώτη Κανελλόπουλου

Το άκουσμα και μόνο του ονοματεπώνυμου Παναγιώτης Κανελλόπουλος ενεργοποιεί ποικολοτρόπως τα ανακλαστικά της μνήμης των παλαιοτέρων.

Ορισμένοι θυμούνται τον προπολεμικό ρομαντικό πολιτευτή που επέλεξε το μοναχικό δρόμο «ανάμεσα στα δύο άκρα» κι άλλοι έναν φλογερό (μεταπολεμικά) αντικομμουνιστή, στον οποίο αποδίδονται οι φράσεις «η Μακρόνησος είναι η Κολυμβήθρα του Σιλωάμ», «η μετανάστευσις είναι θείο δώρο» και το «Στρατηγέ ιδού ο στρατός σας» (απευθυνόμενος προς τον Αμερικανό Βαν Φλιτ).

Στα παραπάνω υπάρχουν διαφορετικές αναγνώσεις και ερμηνείες αλλά σε δύο σημεία υπάρχει σύμπτωση απόψεων σε όλους όσοι τον έχουν ακούσει ή μελετήσει: To πρώτο είναι ότι επρόκειτο για μια κορυφαία πνευματική προσωπικότητα του τόπου (που άφησε πίσω της πλουσιότατο έργο) και το δεύτερο ότι η παρουσία του στα πολιτικά πράγματα, από την 21η Απριλίου 1967 (που τον βρήκε πρωθυπουργό) μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου 1986 (όταν εξεμέτρησε το ζην), ήταν υπόδειγμα ανεξάρτητου και ενωτικού λόγου.

Γι’ αυτό και μία εικοσιπενταετία μετά το θάνατό του συζητιέται. Και συζητιέται πολύ. Και στα πολιτικά και στα πνευματικά ζητήματα.

Τα παιδικά χρόνια

Γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1902. Το σπίτι του ήταν εκ των πραγμάτων πολιτικό αφού εκείνες τις μέρες είχε εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής ο αδελφός της μητέρας του Αμαλίας, Δημήτριος Γούναρης (ο μετέπειτα ιδρυτής και ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος, πρωθυπουργός, καταδικασθείς στη «δίκη των έξι» και τελικώς εκτελεσθείς).

Ο πατέρας του Κανέλλος ήταν φαρμακοποιός και είχε ένα μεγαλύτερο γιο, τον Αναστάση (πατέρα, αργότερα, της Αμαλίας, της μετέπειτα συζύγου Κωνσταντίνου Καραμανλή, νυν Μεγαπάνου και γνωστής συγγραφέως). Στη συνέχεια στην οικογένεια προστέθηκε και το στερνοπούλι, η Μαρία, ενώ στο σπίτι φιλοξενήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα και η Γαλάτεια Σαμίου (αργότερα Καζαντζάκη), ώστε να κατοικεί σε πόλη που διαθέτει γυμνάσιο.Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος φοίτησε στο 1ο γυμνάσιο της αχαϊκής πρωτεύουσας, στα θρανία του οποίου κάθισαν, συνολικά, πέντε πρωθυπουργοί. Πέραν του θείου του, ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Δημήτριος Μάξιμος και ο ίδιος.

Στην προτελευταία τάξη του γυμνασίου άρχισε τη συγγραφική του δραστηριότητα, δημοσιεύοντας ένα ποιήμά του στο ξακουστό φιλολογικό περιοδικό της εποχής «Νουμάς», το οποίο εθεωρείτο ως προπύργιο του δημοτικισμού.

Φοιτητής

Το 1919 βρίσκει τον ίδιο φοιτητή της Νομικής στην Αθήνα, το θείο του εξόριστο στην Κορσική και τον πατέρα του έγκλειστο στις φυλακές του Αβέρωφ (ως κυνηγημένο από τους βενιζελικούς κατά το οικογενειακό του περιβάλλον).

Έχοντας μπει το 1920 (και πριν από τη διενέργεια των εκλογών που επανέφεραν τον Γούναρη και το Λαϊκό Κόμμα στην εξουσία), πείθεται από την οικογένειά του, η οποία φοβάται τα πολιτικά πάθη της εποχής, και αφήνει την Αθήνα για να συνεχίσει τις νομικές σπουδές του στη Χαϊλδεβέργη. 

Πολύ γρήγορα (1923) αναγορεύεται σε διδάκτορα του εκεί πανεπιστημίου και, παράλληλα, πάρακολουθεί μαθήματα φιλοσοφίας στο Μόναχο.

Πολιτική παρουσία

Ακολούθως επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία.

Σε νεαρότατη ηλικία (αυτή των 24 χρόνων) τοποθετήθηκε γενικός γραμματέας του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας από τη λεγόμενη οικουμενική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη. 

Η θητεία αυτή είχε διάρκεια ενός έτους.

Δύο χρόνια αργότερα ανακηρύχθηκε υφηγητής Κοινωνιολογίας στη Νομική Σχολή της Αθήνας και το 1932 άσκησε εκ νέου καθήκοντα πολιτικής διοίκησης, αναλαμβάνοντας τη θέση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Παιδείας. 

Αλλά κι εκείνη η θητεία του (όπως και η προηγούμενη) είχε θητεία ενός έτους. Παραιτήθηκε όταν εξελέγη καθηγητής στη νεοσύστατη έδρα της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο.

Πριν καλά καλά συμπληρώσει ένα χρόνο αφοσίωσης στην ακαδημαϊκή του καριέρα, αναλαμβάνει πρόεδρος του ΙΚΑ και τον επόμενο (1935) νυμφεύεται τη Θεανώ Πουλικάκου. Φαίνεται όμως ότι εκτός από τη «Νίτσα» του (έτσι προσφωνούσε τη σύζυγό του) δεσμεύτηκε «διά βίου» και με την ενεργό πολιτική. 

Άρχισε να αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Ακρόπολις», τασσόμενος υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, κάτι που «πάγωσε» τους φίλους και τους γνωστούς του, λόγω των οικογενειακών του πολιτικών καταβολών.

Το έργο του

Παρά όμως την πεντηκονταετή πλούσια πολιτική του δράση, δεν έβαλε ούτε μια στιγμή φρένο στο συγγραφικό του έργο. Ογκωδέστερο αυτού είναι η πολύτομη «Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος» ενώ ιδιαιτέρως αξιοσημείωτα είναι το «Γεννήθηκα στα 1402», τα «Χρόνια του Μεγάλου Πολέμου 1939-44» και το «Ημερολόγιο 31 Μαρτίου 1942 – 4 Ιανουαρίου 1945».

Τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε διαμέρισμα της οδού Ξενοκράτους στο Κολωνάκι ενώ είχε και το προσωπικό του απομονωτήριο. 

Εκεί που έγραψε τα περισσότερα έργα του. Σ’ ένα δωματιάκι της βίλας του ανεψιού του Διονύση Λιβανού (μετέπειτα βουλευτή της Ν.Δ. και υπουργού του ΠΑΣΟΚ) στο Στροφίλι Κηφισιάς.

Το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα

Η διακήρυξη του νέου πολιτικού φορέα, τα στελέχη του και η συντριβή του στις πρώτες εκλογές

Η ζωή του είχε διάρκεια δεκαπέντε ετών. Βίωσε μέσα σε αυτά πολλές από τις δυσκολότερες στιγμές της ιστορίας του τόπου. Πήρε μέρος σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις και ο ηγέτης του έγινε δύο φορές πρωθυπουργός βραχύβιων κυβερνήσεων.

Από τις τάξεις του ξεπήδησαν πολλά πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στο πολιτικό σκηνικό. 

Πολλοί μετέπειτα βουλευτές και υπουργοί, ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας (Κωνσταντίνος Τσάτσος), δύο δήμαρχοι Αθηναίων (Παυσανίας Κατσώτας και Άγγελος Τσουκαλάς) μέχρι και δύο υπουργοί του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, ο Τσουκαλάς και ο Νώντας Τσέλλος.

Ο ηγέτης του Παναγιώτης Κανελλόπουλος είχε όλα τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα για να γίνει σημαίνον στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος. 

Τα τυπικά γιατί θείος του ήταν ο ιδρυτής του κόμματος αυτού (ενός από τα δύο μεγαλύτερα της εποχής). Τα ουσιαστικά αφού ο ίδιος είχε ξεκινήσει σε μια πανεπιστημιακή καριέρα που φάνταζε λαμπρή, ενώ είχε ασκήσει διοίκηση και ως επικεφαλής του ΙΚΑ. Παρ’ όλα αυτά, αποποιήθηκε τόσο την επαγγελματική του καριέρα (αφού απώλεσε την έδρα του στο πανεπιστήμιο λόγω -εκείνος ο ανεψιός του ιδρυτή του κόμματος που στήριζε το στέμμα– αντιβασιλικών κινήσεων) όσο και την πολιτική του προίκα. Πίστευε ότι ο τόπος είχε ανάγκη την υπέρβαση του χρόνιου διχασμού βενιζελικών – βασιλικών, και σε ηλικία 33 ετών, στις 15 Δεκεμβρίου 1935, εξήγγειλε τη σύσταση του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος.

Τα γραφεία και τα πρώτα μέλη

Τα γραφεία του κόμματος στεγάστηκαν στην οδό Σταδίου, στον αριθμό 23Α. Για τις ανάγκες του αγώνα, αφού οι εκλογές προσδιορίστηκαν σε πολύ κοντινό διάστημα (26 Ιανουαρίου 1936), νοικιάστηκε και το θέατρο «Αλίκη».

Το αποτέλεσμα όμως ήταν απογοητευτικό. Ούτε δέκα χιλιάδες ψήφοι (9.870), οι οποίες μεταφράστηκαν σε ποσοστό 0,77%. 

Ο ίδιος αφηγήθηκε αργότερα στη βιογράφο του Νινέτα Κοντράρου Ρασσιά: «Κατέβηκα με συνδυασμούς στην Αθήνα, την Πάτρα, τον Πειραιά, τη Φλώρινα και τη Ζάκυνθο. Στο συνδυασμό μου των Αθηνών δέχτηκαν να συμπαρασταθούν ως ανεξάρτητοι –κι αυτό ήταν μεγάλη τιμή για μένα– ο στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης – Αινιάν, ένας από τους κορυφαίους βενιζελικούς στρατηγούς, ο αδελφός του Ίωνος Δραγούμη Φίλιππος Δραγούμης και ο Νικόλαος Κολυβάς, ο οποίος παραιτήθηκε από αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας γιατί, αν και αντιβενιζελικής προελεύσεως, είχε συμμεριστεί τη δική μου γραμμή, την αντιβασιλική. 

Από αυτές τις εκλογές δεν βγήκε κανείς μας, γιατί τα πάθη ανάμεσα στα τρία μεγάλα κόμματα – το τρίτο (σ.σ.: του Κονδύλη δημιουργήθηκε από τη διάσπαση του Λαϊκού Κόμματος) ήταν τόσο ανεπτυγμένα, που δεν επέτρεψαν σε ένα μικρό κόμμα σαν το δικό μας να επιβιώσει».

Η αποτυχία

Η εκλογική αποτυχία δεν πτόησε τον Π. Κανελλόπουλο και τους στενούς του συνεργάτες.

Καθιέρωσαν κάθε Παρασκευή τα λεγόμενα «ενωτικά φροντιστήρια», τα οποία απευθύνονταν στα μέλη, τους φίλους αλλά κυρίως στη νεολαία του κόμματος.

Άλλωστε το κεντρικό σύνθημα του ΕΕΚ, λόγω και του νεαρού της ηλικίας του αρχηγού του, ήταν το «έρχεται η νέα γενιά».

Συγχρόνως εκδόθηκε η εφημερίδα «Ελληνική Φωνή», όργανο του κόμματος. Εκεί αρθρογράφησαν μετέπειτα γνωστοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και φίλοι του Π. Κανελλόπουλου, όπως ο εν ζωή ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος και οι αείμνηστοι Φαίδων Βεγλερής και Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος.

Η ιδρυτική διακήρυξη του ΕΕΚ

Ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου εξήγγειλε ότι «κηρύσσομεν την αγάπην, ζητούμεν την αποκατάστασιν της εθνικής ενότητος και καταπολεμούμεν το μίσος όχι απλώς χάριν της ησυχίας μας, όχι απλώς δια να εξασφαλίσωμεν κάποιαν ομαλότητα εις την ιδιωτικήν και επαγγελματικήν μας ζωή και εις αυτήν την ζωήν του έθνους.

Όχι! Τα έθνη δεν εξασφαλίζουν ιστορικήν υπόστασιν με την στενήν περί ησυχίας αντίληψιν των πολιτών. Πολίτης άξιος της ιδιότητός του ως φορέως εθνικής αποστολής δεν ζητεί την ησυχίαν του. Την ζωήν της Ελλάδος ως έθνους ιστορικώς βιώσιμου δεν εξασφαλίζομεν με την ησυχίαν και την άνεσίν μας, αλλά πρέπει ανά πάσαν στιγμήν να διεκδικώμεν με αγώνας και με θυσίας, με ανησυχίας και με φροντίδας, εν ανάγκη και με το αίμα μας ακόμη! 

Ημείς δεν θα δώσουμεν υποσχέσεις ως προς την ικανοποίησιν συμφερόντων. 

Ημείς θα ζητήσωμεν μάλιστα εν πολλοίς θυσίας. Διότι επί της θυσίας των κατά μέρος συμφερόντων βασίζονται τα κράτη, των οποίων οι πολίται, έχοντες συνείδησιν της ιστορικής των αποστολής, γνωρίζουν ότι όχι μόνον εν καιρώ πολέμου, αλλά και εν ειρήνη πάσα στιγμή είναι κρίσιμος. 

Η αυταπάρνησις, εάν υπάρχει ως αρετή εις την ψυχήν των πολιτών, πρέπει να είναι διαρκώς εν ενεργεία». 

Έκανε λόγο για «κοινωνική πολιτική που πρέπει να στρέφηται προς όλους τους έχοντας ανάγκην να εξασφαλισθεί η ελευθέρα κατά την αξίαν των ανάπτυξις. 

Πρέπει να αποβλέπει προς τον εργάτην ως εις τον δικαιούμενον κατ’ αρχήν, παρεχομένων εις αυτόν των αναγκαίων προς τούτο μέσων, να προαχθεί κοινωνικώς.

Πρέπει να αποβλέπει εις τον αγρότην, επιδιώκουσα την ηθικήν και πνευματικήν ανύψωσιν της εν τη υπαίθρω ζωής του, ανακόπτουσα το κύμα της αστυφιλίας. 

Πρέπει να αποβλέπει εις τον μικροαστόν και εις την ανάπτυξιν τούτου, καθώς –τέλος– και εις αυτά ακόμη τα τέκνα των ευπορουσών οικογενειών. 

Διότι, και αυτά είναι δυνατόν, προσανατολιζόμενα υπό τον έλεγχον και την καθοδήγησιν του κράτους εις επαγγέλματα κατώτερα της ανοήτου πολλάκις φιλοδοξίας και της ψευδούς αξιοπρέπειας των γονέων, να αποδώσουν περισσότερα». Και κατέληξε επισημαίνοντας: 

«Ας στραφώμεν κατά των παρατάξεων, ας διαλύσωμεν με επαναστατική ορμήν, τα συγκροτήματα, τα οποία πνίγουν την αναπνοήν του έθνους και υπάρχουν –όπως απεδείχθη επανειλημμένως– μακράν πάσης ιδεολογίας. Επικαλούνται δε την παράδοσιν μόνον εφ’ όσον (τα) συμφέρει».

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΝΩΤΙΚΟΝ ΚΟΜΜΑ ΣΕ ΝΕΑ ΦΑΣΗ

Η 4η Αυγούστου, η κατοχή, η Νεολαία, η απελευθέρωση, η πρώτη πρωθυπουργία

Η εκλογική ήττα της 26ης Ιανουαρίου ήταν η αρχή των δεινών για τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο.

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου τον εκτόπισε αρχικά στην Κύθνο, στη συνέχεια στη Θάσο και κατόπιν στην Κάρυστο. 

Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου ήρθη ο εκτοπισμός του και εθελοντικά κατετάγη, ως απλός στρατιώτης, στο μέτωπο.

Η είσοδος των Γερμανών στην Αθήνα τον βρήκε στην πρωτεύουσα.

Μήνες μετά διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Στο Κάιρο του ανατέθηκαν καθήκοντα αντιπροέδρου της κυβέρνησης, από τις 4 Μαΐου 1942 μέχρι τις 9 Μαρτίου 1943 (από τις 28 Μαΐου είχε και αυτά του υπουργού Εθνικής Άμυνας). Εκεί διετέλεσε και υπουργός Οικονομικών (8 Ιουνίου – 2 Σεπτεμβρίου 1944) καθώς και Ναυτικών (30 Αυγούστου – 18 Οκτωβρίου 1944).

Με την απελευθέρωση επέστρεψε στην Αθήνα, όπου ανέλαβε εκ νέου το υπουργείο Ναυτικών μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 1945.

Εθνική Ενωτική Νεολαία

Η νεολαία του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος υπήρξε μαζική σε μεγάλο βαθμό. Σημαίνοντα στελέχη της υπήρξαν οι μάρτυρες του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα, οι ηγετικές μορφές της Πανελληνίου Ενώσεως Αγωνιζομένων Νέων, Κώστας Περρίκος (αξιωματικός της αεροπορίας, αντιπρόεδρος της ΠΕΑΝ, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 4 Φεβρουαρίου 1943, σε ηλικία 37 ετών), και Θανάσης Σκούρας (πρόεδρος της ΠΕΑΝ, βρήκε τον ίδιο θάνατο στις 7 Ιανουαρίου του ίδιου έτους).

Μέλος της Εθνικής Ενωτικής Νεολαίας ήταν και ο ταμίας της ΠΕΑΝ Γιάννης Κατεβάτης, ο οποίος εκτελέστηκε την ίδια μέρα με τον Σκούρα, ενώ στον ευρύτερο κύκλο της ανήκε ο Δημήτρης Λόης που είχε το ίδιο τέλος.

Την ταυτόχρονη ιδιότητα του μέλους της ΠΕΑΝ και της ΕΕΝ είχε και ο έμπορος Διονύσης Παπαβασιλόπουλος.

Μέλος μιας άλλης οργάνωσης (Όμηρος) ήταν ο δικηγόρος Αγησίλαος Βλάχος.

Στην ΠΕΑΝ ανέπτυξαν αρχικά δράση και αργότερα προσχώρησαν στην ΕΕΝ στελέχη όπως οι Μιχάλης Δεσσύλας, Ορέστης Λαζαρίδης και Ζαφείρης Στάλιος.

Η απελευθέρωση (1944) βρήκε γραμματέα της ΕΕΝ τον Ευάγγελο Κυριακόπουλο, ενώ από τις τάξεις της πέρασαν οι μετέπειτα βουλευτές Αθανάσιος Μίχας, Λεωνίδας Γαλλής, Μιχάλης Βαρδάκας. Ακόμα οι Γιώργος Κιλισμανής, Γιώργος Κωνσταντέλλος, Βασίλειος Λούρδας, Γιώργος Παπαχελάς, Γιώργος Σαχίνης, Νίκος Σταυρόπουλος και Τάσος Χιώνης. Μαζί τους ο Μανώλης Ζώνας, αδελφός της επί σειρά ετών (από το 1951 μέχρι το θάνατό του) γραμματέως του Π. Κανελλόπουλου, Γιούλας Ζώνα.

Πρώτη φορά πρωθυπουργός

Την 1η Νοεμβρίου 1945 ο Π. Κανελλόπουλος ορκίστηκε πρωθυπουργός αναλαμβάνοντας παράλληλα τα υπουργεία Εξωτερικών και Ναυτικών. Η κυβέρνησή του, όμως, είχε βίο μόλις 22 ημερών.

Οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές

Στις εκλογές του 1946 το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα συνέπραξε με το Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και το Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου στην Εθνική Πολιτική Ένωση.

Ο Π. Κανελλόπουλος εκλέχτηκε βουλευτής της Αχαΐας και μαζί του οι Κωνσταντίνος Τσάτσος (Αθήνας), Κωνσταντίνος Καλλίας (Ευβοίας), Παναγής Παπαληγούρας (Αργολιδοκορινθίας), Παυσανίας Κατσώτας (Αιτωλοακαρνανίας), Γεώργιος Θεμελής (Θεσσαλονίκης) και Βασίλειος Βογιατζής (Θεσσαλονίκης).

Η 7μελής Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΕΕΚ ευτύχησε στη συνέχεια να διπλασιάσει σχεδόν τη δύναμή της. Απέκτησε δύο «γηγενή» μέλη και άλλα τέσσερα που είχαν εκλεγεί ως υποψήφιοι του Λαϊκού Κόμματος.

Τα δύο στελέχη του ΕΕΚ που κατέλαβαν έδρες αποβιωσάντων βουλευτών ήταν οι Τιμολέων Πάρρης (Κυκλάδων) και Δημήτριος Ρεδιάδης, της ιδίας εκλογικής περιφέρειας.

Την ίδια περίοδο προσχώρησαν στο ΕΕΚ οι βουλευτές Κωνσταντίνος Οικονομίδης (Άρτας – Πρέβεζας), Σταύρος Πηλείδης (Δράμας), Ιωάννης Τσιμπούκης (Λάρισας) και Πέτρος Ιακώβου (Σερρών).

Οι υποψήφιοι

Ως υποψήφιοι του ΕΕΚ συμμετείχαν στο σχήμα της ΕΠΕ χωρίς να εκλεγούν και κάποια στελέχη που είχαν εμφανιστεί νωρίτερα στο πολιτικό σκηνικό ή διέγραψαν αργότερα τη δική τους σημαντική πορεία σε αυτό. 

Οι Άγγελος Τσουκαλάς, Γεώργιος Β. Μαγκάκης, Δημήτριος Γαλάνης, Αθανάσιος Μίχας, Νώντας Τσέλος, Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος, Νικόλαος Διγενόπουλος, Φώτης Κατσιάμπας, Αχιλλέας Καλλεύρας, Χριστόφορος Νάλτσας, Παναγιώτης Γυιόκας, Νικόλαος Ρηγόπουλος και Σταύρος Γουδελής.

Το μετεκλογικό σκηνικό

Στην πρώτη μετεκλογική (υπηρεσιακή) κυβέρνηση (4-18 Απριλίου) ο Π. Κανελλόπουλος ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Άνευ Χαρτοφυλακίου.

Επέστρεψε στην κυβέρνηση στις 24 Ιανουαρίου 1947 ως υπουργός Δημόσιας Τάξης και Αεροπορίας. Στις 17 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους ανέλαβε το υπουργείο Αεροπορίας, στο οποίο παρέμεινε λίγους μήνες μέχρι τις 29 Αυγούστου.

Από τις 20 Ιανουαρίου 1949 μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 1950 ο αρχηγός του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος ήταν υπουργός Στρατιωτικών.

Στο διάστημα εκείνων των κυβερνητικών του θητειών έχει αποδοθεί στον Π. Κανελλόπουλο ο χαρακτηρισμός της Μακρονήσου ως «κολυμβήθρας του Σιλωάμ», κάτι που αποκρούουν με αρθρογραφία τους ακόμα και στις μέρες μας (2008 στην «Καθημερινή») φίλοι του όπως ο Κ.Ι. Δεσποτόπουλος.

Με τη συμμετοχή του ΕΕΚ στην κυβέρνηση διαφωνούσε μεγάλη μερίδα της Νεολαίας του. 

Οι αντιπαραθέσεις αυτές ορισμένες φορές έβλεπαν και το φως της δημοσιότητας, όπως αυτή που είχε γίνει στις 18 Μαΐου 1947 στο θέατρο «Αλίκη» κατά τη διάρκεια της τοπικής συνδιάσκεψης της Οργάνωσης Κέντρου Αθήνας του κόμματος. Δύο ημέρες μετά η εφημερίδα «Ελευθερία» έγραψε: «Κατά τη συνεδρίασιν εξεδηλώθη εντόνως ενδοκομματική διάστασις, όταν αντιπρόσωποι της διασκέψεως, στελέχη του κόμματος, ηπείλησαν αποχώρησιν ενώ εξεφώνει χαιρετισμόν ο εκπρόσωπος της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνικής Ενωτικής Νεολαίας. 

Ο πρόεδρος του συνεδρίου αφήρεσε τον λόγον από τον εκπρόσωπον της Νεολαίας, καθ’ ην στιγμήν ούτος ανεφέρετο εις την εσωτερικήν κατάστασιν και ιδία εις την αντιλαϊκήν και κεφαλαιοκρατικήν πολιτικήν της κυβερνήσεως. Μετά το επεισόδιον τούτο αρκετά εκ των μελών της ΕΕΝ απεχώρησαν εις ένδειξιν διαμαρτυρίας».

Οι κάλπες του 1950

Στις εκλογές του 1950 ο Κανελλόπουλος συνέπραξε με δύο στρατιωτικούς. 

Το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα ήταν ο βασικός πυλώνας του Μετώπου Εθνικής Αναδημιουργίας, στο οποίο συμμετείχαν ακόμα το Πανελλήνιον Εθνικόν Κόμμα του ναυάρχου Αλέξανδρου Σακελλαρίου και το Λαϊκόν Προοδευτικόν Κόμμα του στρατηγού Νικόλαου Παπαδόπουλου (Παπού).

Το ΜΕΑ έλαβε 5,27% (αναδείχθηκε 7ος) και εξέλεξε 7 βουλευτές. Από αυτούς οι 6 ήταν του ΕΕΚ. Πέραν του αρχηγού του (Αθήνας) εκλέχτηκαν οι Κ. Καλλίας (Εύβοιας), Αχ. Γεροκωστόπουλος (Αχαΐας), Τιμ. Πάρρης (Κυκλάδων) καθώς και οι Σταύρος Πολυζωγόπουλος (Ηλείας) και Δημήτριος Τσούμπας, της ιδίας εκλογικής περιφερείας.

Το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα τερμάτισε την αυτόνομη λειτουργία του στις 6 Ιανουαρίου 1951, όταν συγχωνεύτηκε με την, υπό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, «Ανεξάρτητη Ομάδα Λαϊκών» και από κοινού συγκρότησαν το Λαϊκόν Ενωτικόν Κόμμα.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Π. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

Η πολιτική ζωή της 25ετίας 1951-1986

Η σύσταση του Λαϊκού Ενωτικού Κόμματος από το Εθνικό Ενωτικό του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και την Ομάδα Ανεξάρτητων Λαϊκών βουλευτών (στην οποία συμμετείχε και ο μετέπειτα πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής) αποτέλεσε –μαζί με το Νέον Κόμμα του Σπύρου Μαρκεζίνη- το πρόπλασμα για την κάθοδο του Αλέξανδρου Παπάγου στην πολιτική.

Από τη συγχώνευση των δύο κομμάτων και την προσθήκη πολιτικών φίλων του στρατάρχη προέκυψε λίγους μήνες αργότερα ο Ελληνικός Συναγερμός, το κόμμα που πρώτευσε με ποσοστό 36,53% στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 και σάρωσε (με 49,22%) σε εκείνες της 16ης Νοεμβρίου 1952.

Ο Κανελλόπουλος ήταν βασικός πυλώνας του νέου κόμματος και μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Παπάγου ανέλαβε τα καθήκοντα του υπουργού Εθνικής Άμυνας. Από τις 15 Δεκεμβρίου 1954, δε, ασκούσε παράλληλα και αυτά του αντιπροέδρου της κυβερνήσεως.

Η θητεία του στα λεγόμενα ένστολα υπουργεία ήταν πολύχρονη και το όνομά του στους στρατιωτικούς κύκλους καλό. Όμως στην πολύκροτη «Υπόθεση των Αεροπόρων» ακούστηκαν πολλά εναντίον του από το χώρο της Κεντροαριστεράς, παρότι δεν τη χειρίστηκε ο ίδιος σε κρίσιμες φάσεις της.

Ο θάνατος Παπάγου και η ΕΡΕ

Ο θάνατος του Παπάγου στις 4 Οκτωβρίου 1955, παρά το γεγονός ότι αναμενόταν το τελευταίο χρονικό διάστημα, αποσυντόνισε πλήρως το πολιτικό σύστημα της εποχής.

Κι αυτό συνέβη επειδή ο βασιλεύς Παύλος δεν ανέθεσε την προεδρία της κυβέρνησης σε έναν από τους δύο αντιπροέδρους της (ο άλλος ήταν ο υπουργός Εξωτερικών Στέφανος Στεφανόπουλος) αλλά –εκπλήσσοντας τους πάντες– στον υπουργό Δημοσίων Έργων Καραμανλή.

Ο Σερραίος πολιτικός σχημάτισε την κυβέρνησή του, στην οποία αρνήθηκε να συμμετάσχει ο Κανελλόπουλος, ως αντιπρόεδρος, όπως του προτάθηκε.

Παρ’ όλα αυτά, παρέμεινε στην πενταμελή ομάδα διεύθυνσης του Ελληνικού Συναγερμού. Παραμέρισε την πικρία του για την «παραβίαση της επετηρίδας» σεβόμενος και τη συγγενική του σχέση με το νέο πρωθυπουργό ο οποίος στο μεταξύ είχε νυμφευθεί την ανεψιά του.

Όμως λίγο μετά, όταν ο Καραμανλής προχώρησε στην ίδρυση της ΕΡΕ, αρνήθηκε να τον ακολουθήσει.

Συμπεριελήφθη τυπικά στα ψηφοδέλτιά της στις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956 κι αμέσως μετά την εκλογή ανεξαρτητοποιήθηκε.

Χωρίς να έχει καμία σχέση με το κυβερνών κόμμα, του προτάθηκε από τον πρόεδρο του (μικρού πλέον) Λαϊκού Κόμματος η συναρχηγία. 

Αποδέχθηκε την πρόταση του Ντίνου Τσαλδάρη και στις εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1958, με την προσθήκη άλλων στελεχών, όπως οι Στέφανος Στεφανόπουλος, Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, Παναγής Παπαληγούρας και Σωτήρης Γκοτζαμάνης, συγκρότησαν την Ένωση Λαϊκού Κόμματος. Έλαβαν 2,94% και εξέλεξαν 4 βουλευτές, μεταξύ των οποίων και τον Κανελλόπουλο στην Αχαΐα.

Η προσχώρηση και η αρχηγία

Η αποτυχία στο εγχείρημα ύπαρξης δεύτερου δεξιού κόμματος ώθησε τον Κανελλόπουλο στο «να τα βρει» με τον Καραμανλή. Έτσι, στις 5 Ιανουαρίου 1959 προσχώρησε στην ΕΡΕ και ορκίστηκε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως. 

Σε αυτή τη θέση παρέμεινε μέχρι τις 19 Ιουνίου 1963 όταν παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός.

Σύμφωνα μα μαρτυρία του αειμνήστου πτεράρχου Αντωνίου Σκαρμαλιωράκη προς τον γράφοντα (Μύκονος, 14 Ιουνίου 1997), η οποία όμως –εκ των πραγμάτων- δεν κατέστη ποτέ δυνατόν να διασταυρωθεί, ο Κανελλόπουλος υπήρξε πολιτικός αρχηγός της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών). Και για την ένταξή του στη ΕΡΕ πήρε την έγκριση και των στελεχών της.

Στη συνέχεια ο Καραμανλής (μετά την ήττα του στις εκλογές του 1963) αποχώρησε από την ενεργό πολιτική αλλά και τη χώρα και άφησε «στο πόδι του» τον Κανελλόπουλο. 

Με νέο αρχηγό η ΕΡΕ ηττήθηκε και στις εκλογές που θα ακολουθούσαν.

Στους 17 μήνες της διακυβέρνησης της χώρας από την Ένωση Κέντρου, ο Κανελλόπουλος άσκησε σκληρή αντιπολίτευση (με έντονα αντιπαπανδρεϊκή και αντικομμουνιστική χροιά) και στήριξε «με νύχια και με δόντια» τις τρεις κυβερνήσεις των «αποστατών».

Μετά την πτώση της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου (τη στήριξαν Ε.Κ. και ΕΡΕ) ορκίστηκε πρωθυπουργός αμιγούς κυβερνήσεως του κόμματός του. Όμως, κι αυτή του η θητεία (όπως εκείνη του 1945) ήταν μικρή. Μόλις 18 ημερών…

Αντίσταση και… αποκατάσταση

Το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου 1967 τον βρήκε κοιμώμενο στο διαμέρισμα της Ξενοκράτους.

Πήρε στο χέρι του το πιστόλι αλλά δεν αντιστάθηκε περισσότερο στην ομάδα των στρατιωτικών που πήγε για να τον συλλάβει.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της «επταετίας» αντιστάθηκε σθεναρά και με δημόσιες δηλώσεις του. Έγινε ένα από τα σύμβολα του αντιδιδακτορικού αγώνα και από τη δραματική μεσημβρινή σύσκεψη της 23ης Ιουλίου 1974 (όταν, μετά την εισβολή στην Κύπρο, οι στρατιωτικοί «σήκωσαν τα χέρια» και αποφάσισαν να παραδώσουν την εξουσία σε αστούς πολιτικούς) βγήκε… πρωθυπουργός. 

Όμως, ο Ευάγγελος Αβέρωφ που παρέμεινε σε αυτήν (όταν έφυγαν οι άλλοι συνάδελφοί του) τους έπεισε και κατέληξαν στη «λύση Καραμανλή».

Για άλλη μία φορά είδε «την πλάτη» του συγκεκριμένου προσώπου χωρίς να αντιδράσει. 

Το πρώτο ουσιαστικό άνοιγμα του Καραμανλή προς το μέρος του έγινε μετά τις εκλογές εκείνου του έτους, στις οποίες ο Κανελλόπουλος δεν πήρε μέρος. 

Του πρότεινε να γίνει μεταβατικός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όταν οι πολίτες στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου αποφάνθηκαν «αβασίλευτη». Αρνήθηκε.

Δεν αρνήθηκε όμως, έξι μήνες αργότερα, την τιμητική πρόταση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης (Ένωση Κέντρου- Νέες Δυνάμεις, με ηγέτη το φίλο του από τα χρόνια της δικτατορίας Γεώργιο Μαύρο) να προταθεί από εκείνο για το ύπατο πολιτειακό αξίωμα. Εκλέχτηκε , όπως αναμενόταν, ο υποψήφιος της Ν.Δ. Κωνσταντίνος Τσάτσος.

Ο τελευταίος ενοχλήθηκε από την υποψηφιότητα Κανελλόπουλου, για αυτό και στη «Λογοδοσία μιας ζωής» (του) τον περνάει… γενεές δεκατέσσερις. Παρότι υπήρξε παλαιός (και επί χρόνια) συνεργάτης του και ανήκαν και οι δύο στον πνευματικό χώρο.

Η επιστροφή και το τέλος

Στα βουλευτικά έδρανα επέστρεψε το 1977 ως εκλεγείς με το συνδυασμό Επικρατείας της Ν.Δ. Αμέσως μετά ανεξαρτητοποιήθηκε. Το ίδιο έπραξε και το 1981.

Επί μία οκταετία ήταν η ανεξάρτητη φωνή της Βουλής που ψήφισε παρά τις πολιτικές καταβολές του την αναγνώριση της εθνικής Αντίστασης (1982) και την άνοιξη του 1985 πήρε μέρος στη διαδικασία εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας στη Βουλή, παρά την αποχή της Ν.Δ.

Η στάση του αυτή του κόστισε τον αποκλεισμό του από τους εκλογικούς συνδυασμούς του κόμματος και από τη Βουλή. Ένα χρόνο μετά εγκατέλειψε και τα εγκόσμια…

paraskevi13.com

Δεν υπάρχουν σχόλια: