Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ

Με την Ιταλική συνθηκολόγηση στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την επέμβαση των Βρετανών στο χώρο του Αιγαίου και ειδικότερα στα Δωδεκάνησα. Η περιβόητη «Μάχη της Λέρου» ήταν μια από τις σπουδαιότερες σε αυτό τον τομέα διότι με την πτώση της Λέρου και την αποβίβαση των Γερμανικών στρατευμάτων στη νήσο έκλεισε και τυπικά η αυλαία σε αυτό το θέατρο επιχειρήσεων.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ

Το σχέδιο επίθεσης είχε το κωδικό όνομα «Επιχείρηση Taifun» και περιλάμβανε 4 ομάδες μάχης, που η κάθε μία έφερε το όνομα του επικεφαλή της και είχε δεδομένα σημεία αποβίβασης. Η ομάδα Von Saldern, που περιελάμβανε το ΙΙ/16 τάγμα γρεναδιέρων του 22^ου συντάγματος της Luftwaffe με σημείο απόβασης τον κόλπο του Κρυφού .Ομάδα Schadlich, που περιλάμβανε το 1^ο λόχο Kustenjager και αποβιβάστηκε στο Πυτίκι. 

Ομάδα Doerr, περιλάμβανε δύναμη του 440^ου συντάγματος γρεναδιέρων που θα αποβιβαζόταν στον κόλπο της Βαγιάς. Ομάδα Aschoff που θα αποβίβαζε δύναμη του 440^ου συντάγματος γρεναδιέρων στο νότιο άκρο του Κόλπου της Γούρνας. Για την μεταφορά αυτών των δυνάμεων στόλο που αποτελούνταν από 5 επιβατικά του ναυτικού δυνατότητας μεταφοράς 150/170 ανδρών το καθένα, 13 αποβατικά του μηχανικού μεταφορικής ικανότητας 70 ανδρών, 5 φορτηγίδες Ζιμπέλ για μεταφορά υλικών και 9 ταχύπλοα ικανότητας μεταφοράς 30 ανδρών. 

ΗΜΕΡΑ 1^η 12ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ‘43

Ο γερμανικός αποβατικός στολίσκος στις 22:00 περίπου της προηγούμενης ημέρας αναχώρησε από το λιμάνι της Κω, από το Μαστιχάρι της Κω και από την Κάλυμνο. Μεταξύ Τελένδου και Καλύμνου συνάντησαν το αγγλικό ναρκαλιευτικό BMYS – 72 το οποίο κατόρθωσαν να ξεγελάσουν και να το συλλάβουν μεταφέροντας το στην Κάλυμνο. Στο πλοίο βρήκαν και ένα πολύτιμο στοιχείο τους ναυτικούς κώδικες. Μετά από αυτό το γεγονός συνέχισαν ανενόχλητοι τον πλου προς τη Λέρο. 

Για το ποιος αντιλήφθηκε πρώτος τον εχθρό δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ ιταλικών και αγγλικών πηγών. Στην περιοχή ανατολικά της Λέρου έπλεε το αγγλικό ΜΙ 456, που αντιλήφθηκε τα εχθρικά πλοία αλλά εβλήθη από πυρά. Επιστρέφοντας στα Άλιντα ειδοποίησε τη Φρουρά αλλά λόγω των προβλημάτων της επικοινωνίας η πληροφορία δεν μεταδόθηκε σε όλες τις πυροβολαρχίες. Η ιταλική πλευρά αναφέρει ότι ο στολίσκος έγινε αντιληπτός από το Mas 555 που μαζί με το Mas 559. Συνελήφθηκαν αργότερα από τους Γερμανούς στον όρμο του Κρυφού. Οι Κυβερνήτες τους όμως κατόρθωσαν με έξυπνο τρόπο να τα βυθίσουν,  ο κυβερνήτης του Mas 555 εκτελέστηκε αργότερα. Πάντως στις 3:00 το αγγλικό ΜΙ 456 πληροφόρησε τη φρουρά για τον ανατολικό σχηματισμό. 

Α) Ο δυτικός σχηματισμός: η πραγματική αντίδραση της άμυνας άρχισε τις πρώτες ώρες που τα σκάφη έγιναν αντιληπτά από τις πυροβολαρχίες του νότου, την “Ducci” στο Κατσούνι, και του Αγίου Γεωργίου στη Σκουμπάρδα εναντίον του δυτικού εχθρικού σχηματισμού που πήγαινε για απόβαση στη Γούρνα και κατόρθωσαν να τους αναχαιτίσουν και να τους αναγκάσουν να γυρίσουν πίσω. 

Β) Ο ανατολικός σχηματισμός. Χωρίστηκε σε τρία μέρη. Τα πρώτα πυρά από τους Ιταλούς στον ανατολικό σχηματισμό από την πρχ 127 στο Μεροβίγλι. Όμως γύρω τις 6:00 και κάτω από συνεχές πυρ άρχισαν την απόβαση. Τα αποβατικά πλοία που μετέφεραν το ΙΙΙ/440^ο τάγμα μετά από το σφοδρό πυρ της πρχ 899 του Μπλεφούτη αναγκάστηκαν να γυρίσουν στο Φαρμακονήσι, εκτός από ένα που βούλιαξε στη νησίδα. Στρογγυλή και οι 35 επιζώντες κατέφυγαν στο νησί και αργότερα συνελήφθηκαν από ιταλικά πλοία. 

Το τμήμα του 5^ου λόχου / 65 που αποβιβάσθηκε στις Βαγιές αναχαιτίσθηκε και συνελήφθηκαν 70 άνδρες από τους Άγγλους του D/4o Baffs και τους Ιταλούς. Οι άνδρες του Von Saldern που αποβιβάστηκαν στην Πάνω μια Κάτω Ζύμη και κυρίως στον όρμο του Κρυφού άρχισαν την άνοδο προς το όρος Κλειδί, όπου ήταν η πρχ Ciano. Οι Ιταλοί και ένας λόγος Άγγλων του τάγματος Kings Own  υποχώρησαν με μεγάλες απώλειες. 

Έως το βράδυ κατέλαβαν την πρχ Ciano στο Κλειδί. Στην Άσπρη Πούντα και στο Απειτίκι 3 ταχύπλοα αποβίβασαν τους αμφιβίους και καταδρομείς της Brandenburg. Οι Ιταλοί δεν κατόρθωσαν να τους αναχαιτίσουν και μετά από σκληρές μάχες οι Γερμανοί κατέλαβαν τα δυο Ιταλικά πυροβόλα. 

Η αγγλική δύναμη που ήλθε για βοήθεια δεν άλλαξε τίποτα. Στις 13:27 πέφτουν οι πρώτοι 400 αλεξιπτωτιστές σε μια παράτολμη επιχείρηση στο στενό μεταξύ Αλίντων και Γούρνας στη Ράχη και κατόρθωσαν παρά τις απώλειες να δημιουργήσουν ένα προγεφύρωμα με σκοπό την κατάληψη του κεντρικού τμήματος ώστε να κοπεί το νησί στα δύο. 

Καθόλη τη διάρκεια του κεντρικού τμήματος ώστε να κοπεί το νησί στα δύο. Καθ’ όλη τη διάρκεια των θαλασσίων και χερσαίων επιχειρήσεων τα γερμανικά αεροπλάνα χτυπούσαν συνεχώς τις θέσεις των αμυνομένων και προκαλούσαν μεγάλες καταστροφές. Έως τα μεσάνυκτα της 12^ης Νοεμβρίου οι Γερμανοί σταθεροποιήθηκαν στα εξής σημεία:

Α)η ομάδα μάχης του Van Saldern κατείψε την γραμμή Βίγλα – Κλειδί – Παναγιές – Κόλπος Αλίντων.

Β)οι Μπραδεμπούργκερ στο Πιτύκι κατείχαν δύο θέσεις πυροβόλων.

Γ)οι αλεξιπτωτιστές κατόρθωσαν να βρεθούν στον κύριο δρόμο, που ενώνει το Παρθένι με την Αγία Μαρίνα και να κόψουν το νησί στα δυο. Η αποτυχημένη απόβαση στη Γούρνα του ΙΙ/16^ου τάγματος και η εκ νέου του ΙΙΙ/440^ου ανάγκασε τη διοίκηση των γερμανικών Ελλάδα να θέσει σε άμεση ετοιμότητα τον 15^ο λόχο αλεξιπτωτιστών της Brandenburg για ρίψη στη Λέρο και του ΙΙΙ/1^ου  Brandenburg. Από την πλευρά των Αγγλοϊταλών ο ταξίαρχο Tinley κάλεσε τους διοικητές του 1^ου τάγματος Kings Own και του 2^ου τάγματος Royal Iris Fusilers για να προσπαθήσουν να ανακαταλάβουν τα Ράχη αλλά λόγω κακού συντονισμού η επιχείρηση αναβλήθηκε. 

ΗΜΕΡΑ 2^η  13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Τις πρώτες πρωινές ώρες ο ταξίαρχος Tinley προσπάθησε να βοηθήσει τα τμήματα το Πιτύκι και στο Κάστρο αλλά λόγω κακού συντονισμού η επιχείρηση απέτυχε. Παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες έφθασαν γερμανικές ενισχύσεις από τα τάγματα που δεν μπόρεσαν να αποβιβαστούν την προηγούμενη ημέρα. Ένα αποβατικό λόγω βλάβης, προσάραξε στις παναγιές και καταστράφηκε από τα σφοδρά πυρά των αμυνομένων. Στο Πιτύκι οι Kuestenjaeger ενισχύθηκαν και κατάφεραν να απωθήσουν την αντεπίθεση των Άγγλων αλλά και να καταλάβουν όλη την πυροβολαρχία, συλλαμβάνοντας αρκετούς αιχμαλώτους. Νωρίς το πρωί ξανάπεσαν αλεξιπτωτιστές στο ίδιο μέρος αλλά και με μεγάλες απώλειες και την κατάρριψη τριών μεταγωγικών Ju 52. Το ένα μάλιστα βρίσκεται ακόμη σήμερα στον κόλπο στα Άλιντα σε καλή κατάσταση σε βάθος περίπου εβδομήντα μέτρων. Την νύχτα κατελήφθη η πυροβολαρχία Lago στο Πιτύκι και οι Γερμανοί προώθησαν προς το Κάστρο. Το αγγλικό ναυτικό με τον 8^ο στολίσκο αντεπιτέθηκε βομβαρδίζοντας το Κλειδί. Εν συνεχεία αναχώρησαν και τότε νέα πλοία έφθασαν για αντικατάσταση αλλά οι Γερμανοί βύθισαν ανοικτά της Κω το H.M.S. Dulverton με ειδική τηλεκατευθυνόμενη βόμβα Hs 293A – 1 που μετέφεραν τα Ντορνιέ 217Κ3 της 12/211 (Αι Λιά) και 763 (Αγίου Κωνσταντίνου). 

Τα περισσότερα ιταλικά αντιαεροπορικά και πολλά πυροβόλα ήταν πλέον εκτός μάχης Αλλά και οι Γερμανοί είχαν χάσει έως εκείνη τη στιγμή 2 αποβατικά του ναυτικού, 8 αποβατικά του μηχανικού, 1 σκάφος εφόδου και 2 σκάφη πεζικού, γεγονός που δυσκόλευε τον ανεφοδιασμό.

ΗΜΕΡΑ 3 ^{η _}14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Η Τρίτη ημέρα ήταν ημέρα σκληρών μαχών χωρίς αποφασιστικό αποτέλεσμα. Στις 02:00 με τα πυρά των αντιτορπιλικών Belvoir και Echo αρχίζει η αντεπίθεση από τους King’s Owns με επικεφαλή τον αντισυνταγματάρχη French στο Πιτύκι. Δεν κατάφεραν όμως τίποτα λόγω του κακού συντονισμού. Οι Γερμανοί αντεπιτέθηκαν στις 05:00 και κατόρθωσαν να τους απωθήσουν και να φθάσουν στην Αγία Μαρίνα. 
Συνελήφθησαν 55 αιχμάλωτοι και ο αντισυνταγματάρχης French σκοτώθηκε. Ο τάφος του βρίσκεται σήμερα στο αγγλικό νεκροταφείο της Λέρου. Αλλά ούτε και η αγγλική αντεπίθεση στη Ράχη δεν απέδωσε κάτι αξιόλογο εκτός από μερικές πρόσκαιρες εδαφικές κατακτήσεις. Το βράδυ ήρθαν και άλλες γερμανικές ενισχύσεις από το υπόλοιπο της ΙΙΙ/440 στο Πιτύκι. Το όρος Κλειδί άλλαξε χέρια. Τη νύχτα οι Γερμανοί κατέλαβαν αγγλικές ενισχύσεις από τη Σάμο. Οι απώλειες και των δύο παρατάξεων ήταν αρκετές. Οι αμυνόμενοι κατάλαβαν πλέον ότι η τύχη της Λέρου ήταν αμφίβολη.  

ΗΜΕΡΑ 4η  ^_15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Το πρωί στις 08:30 άρχισε η τελευταία αγγλική αντεπίθεση που προσπάθησε να αλλάξει την πορεία της μάχης αλλά με μικρά και πρόσκαιρα αποτελέσματα. Το απόγευμα σταθεροποίησαν τις θέσεις τους 1) στα βόρεια στη γραμμή Ζύμη, Κλειδί, βόρεια ζώνη Γούρνας. 2) στα νότια από το Παντέλι μέσα από τα σπίτια της Λέρου στον επάνω δρόμο της Αγίας Μαρίνας, στη Ράχη έως τη νότια ζώνη της Γούρνας. Η χρησιμοποίηση της ειδικής μονάδας L.R.D.G. για παρενόχληση των Γερμανών στην Αγία Μαρίνα είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο του αντισυνταγματάρχη Easonsmith. Αργά τη νύχτα προς 16 Νοεμβρίου οι Γερμανοί έφθασαν στην Άγκυρα και στα κτήρια του ασύρματου στη νότια πλαγιά του Μεροβιγλίου και απείλησαν το Λακκί. 

ΗΜΕΡΑ 5η -16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Είναι η τελευταία ημέρα της μάχης. Στις 07:30 ο ταξίαρχος Tinley στέλνει σήμα στο Κάιρο που περιγράφει την κρισιμότητα της κατάστασης. Από το πρωί 04:00 οι Γερμανοί κτυπούν το Μεροβίγλι από τα βόρεια και ανατολικά και σιγά σιγά με την υποστήριξη της αεροπορίας το απόγευμα καταλαμβάνουν το αγγλικό αρχηγείο. Στις 17:30 ο υπολοχαγός Μαξ Βαντράυ με 20 καταδρομείς συλλαμβάνουν τον ταξίαρχο Tinley. Αμέσως μετά παραδίδεται και ο Ιταλός αρχηγός ναύαρχος Mascherpa. Στις 18:30 εδόθη η διαταγή στις αγγλοϊταλικές δυνάμεις «παύσατε πυρ». Έτσι τελείωσε η αντίσταση στη Λέρο μετά από σκληρές μέρες πολιορκίας. Ο αρχηγός του L.R.D.G. συνταγματάρχης Pedergast, ο ταγματάρχης Λόρδος Jelicoe του S.B.S. αλλά και αρκετοί Άγγλοι και Ιταλοί στρατιώτες διέφυγαν στην Τουρκία.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΤΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

• 4 αγγλικά καταδρομικά έπαθαν ζημιές à PENELOPE – CARLISLE – SIRIUS – AURORA.

• Βυθίστηκαν 1 ελληνικό αντιτορπιλικό το Βασίλισσα Όλγα και 5 αγγλικά à INTERPID – PANTHERHURWORTH – ECLIPSE – DALVERTON. –

• Απωλέσθηκαν 1 ελληνικό υποβρύχιο το Κατσώνης και 2 αγγλικά à TROOER – SIMOON.

• Απωλέσθηκαν, έπαθαν ζημιές ή συνεληφθηκαν 11 ταχύπλοα.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ

1 αντιτορπιλικό

1 ναρκοθέτιδα

1 αποβατικό

το βοηθητικό στόλου

τα ρυμουλκά

ναρκαλιευτικό

πλοίο – ψυγείο

εμπορικά

1 πλωτή δεξαμενή

το πλοίο υποστήριξης υποβρυχίων

τα Mas 534,555,559, To 552 αυτομόλησε στους Γερμανούς.

Τα Ms 12,15,26,23

Αρκετά πλοία καταφεύγοντας στην Τουρκία, την Κύπρο και τη Χάιφα γύρισαν στην Ιταλία μετά τον πόλεμο.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

9 εμπορικά πλοία

14 αποβατικά

13 τορπιλάκατοι

ταχύπλοα

μια πλωτή δεξαμενή

5 εξοπλισμένα καΐκια

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Οι απώλειες περισυλλέγησαν στο χώρο του αεροναυστάθμου στα Λέπιδα και από εκεί άρχισαν τις μεταφορές. 

Μάχη της Λέρου

Battle Of Leros

Νεκροταφίο θυμάτων του πολέμου, στη Λέρο (πηγή:http://www.wikipedia.org)

Η Λέρος βρισκόταν στην κατοχή των Ιταλών, μετά την εισβολή τους στην Ελλάδα. Μετά την παράδοσή της Ιταλίας, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, οι Βρετανοί θεωρώντας τη νήσο στρατηγικής σημασίας, επιχείρησαν να τη καταλάβουν. Στις 15 Σεπτεμβρίου, οι Βρετανοί την είχαν καταλάβει, όμως οι δυνάμεις τους στο νησί ήταν περιορισμένες, περίπου 3.000 στρατιώτες. Στο νησί υπήρχαν και περίπου 7.500 Ιταλοί στρατιώτες που παρέμειναν μετά την παράδοση της Ιταλίας και δέχτηκαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Συμμάχων
Οι Γερμανοί θέλοντας να καταλάβουν τη Λέρο και να εξουδετερώσουν τους Βρετανούς, ξεκίνησαν αεροπορικές επιδρομές για 50 συνεχόμενες ημέρες, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στις χερσαίες δυνάμεις των Βρετανών που βρίσκονταν στο νησί και βυθίζοντας το Βρετανικό αντιτορπιλικό HMS Intrepid, το Ελληνικό αντιτορπιλικό Βασίλισσα Όλγα και το Ιταλικό αντιτορπιλικό Euro. Στις 12 Νοεμβρίου, ξεκίνησε η εισβολή των Γερμανών στον νησί από θάλασσα και αέρα. Η αριθμητική υπεροχή των Γερμανών στη ξηρά, αλλά και στον αέρα, κατάφερε να εξουδετερώσει γρήγορα την αντίσταση Βρετανών και Ιταλών και τέσσερις μέρες αργότερα, στις 16 Νοεμβρίου 3.200 Βρετανοί και 5.500 Ιταλοί στρατιώτες, παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Το νησί παρέμεινε στη κατοχή τους, σχεδόν μέχρι το τέλος του πολέμου
Η Μάχη της Λέρου, θεωρείται η τελευταία μεγάλη ήττα των Βρετανών και από τις τελευταίες νίκες των Γερμανών. Οι απώλειες ήταν 500 περίπου νεκροί για τους Γερμανούς και άλλοι τόσοι για Βρετανούς, Ιταλούς και Έλληνες, ενώ οι Βρετανοί έχασαν και 115 αεροπλάνα σε αερομαχίες. Η επιχείριση κατάληψής της από τους Βρετανούς, δέχτηκε αρνητική κριτική από το κοινό, καθώς κρίθηκε ως μια χωρίς λόγο στρατιωτική καταστροφή και χρεώθηκε στον Τσώρτσιλ, καθώς η επιχείρηση κατάληψης ήταν δική του απόφαση. Η μάχη αυτή επίσης, αποτέλεσε βάση το 1956 για το μυθιστόρημα Τα κανόνια του Ναβαρόνε και την μεταγενέστερη ομώνυμη ταινία.