ΕΤΟΙΜΗ Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΑΙΓΥΠΤΟ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΟ ΦΩΣ ΑΠΟ Ε.Ε. ΓΙΑ EASTMED
ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΪΡΟ, ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ, ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ EASTMED ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΑΣΕΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Η ΑΓΚΥΡΑ
· Τα νέα δεδομένα στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας και η ενέργεια
· Ποια ήταν η λογική των αγωγών προς Τουρκία και πώς ανατρέπεται
· Πώς μπορεί η Άγκυρα να ξαναμπεί στο παιχνίδι
· Πώς αλλάζει ο γεωπολιτικός χάρτης της περιοχής
Έτοιμη είναι η διακρατική συμφωνία-πλαίσιο για την ενέργεια μεταξύ της Κύπρου και της Αιγύπτου, που αποτελεί τη βάση, και ανοίγει την πύλη, για τη μεταφορά αερίου τουλάχιστον από το οικόπεδο Αφροδίτη προς τους σταθμούς της Αιγύπτου.
Για τη συμφωνία μένουν μόνο οι τελικές πινελιές και αναμένεται να ανακοινωθεί λίαν συντόμως, ενώ θα πρέπει, ως η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει, να κατατεθεί στην Ε.Ε. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή), η οποία έχει τη δυνατότητα να προβεί σε παρατηρήσεις.
Την ίδια στιγμή, φαίνεται ότι κλείνουν, επί του παρόντος, οι προοπτικές για τον αγωγό από την Κύπρο στην Τουρκία, εφόσον δεν υπάρχουν ακόμη προϋποθέσεις λύσης. Το ίδιο ισχύει και για τον αγωγό από τα ενεργειακά οικόπεδα του Ισραήλ στην Τουρκία, ενώ στο παιχνίδι βρίσκεται πάντοτε ο EastMed, διά του οποίου θα είναι δυνατή η ένωση των οικοπέδων της Κύπρου και του Ισραήλ με την Κρήτη και από εκεί θα μεταφερθεί το φυσικό αέριο στην Ιταλία και στη λοιπή Ευρώπη, η οποία έχει ανάψει το πράσινο φως για τις τεχνικές μελέτες.
Πλεονεκτήματα και η Τουρκία
Η συμφωνία Κύπρου - Αιγύπτου είναι, εκ των πραγμάτων, νομοτεχνικής φύσεως και αφορά στα γενικά δικαιώματα και υποχρεώσεις των δυο κρατών. Το επόμενο στάδιο είναι η λήψη αποφάσεων επί τη βάσει τεχνοκρατικών μελετών για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από την Αφροδίτη στην Αίγυπτο με αγωγό.
Το ζήτημα αυτό είναι συναφές με τις ποσότητες φυσικού αερίου που διαθέτει αυτήν τη στιγμή η Κύπρος, όπως οι έρευνες δείχνουν, και με τις τιμές που επικρατούν διεθνώς και δη στην ίδια την Ευρώπη, η οποία αποτελεί και τον κύριο προορισμό.
Λόγο, βεβαίως, σε αυτό το επόμενο βήμα έχουν και οι εμπλεκόμενες στο οικόπεδο Αφροδίτη εταιρείες, όπως είναι η Noble/Energy, η ισραηλινή Delek και η Shell, η οποία διαθέτει σταθμό υγροποίησης στο Idku της Αιγύπτου.
Άλλο δυο σταθμοί βρίσκονται στην Damietta και στο Port Said. Καμιά επί τούτου απόφαση δεν έχει ληφθεί. Εκείνο που τονίζεται και από κυβερνητικές πηγές είναι ότι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, με την ποσότητα του φυσικού αερίου που διαθέτουμε και με τις τιμές που υπάρχουν στην Ευρώπη, η Αίγυπτος ενδεχομένως να είναι η επιλογή εκείνη, που προσφέρει τις καλύτερες τιμές και τα μεγαλύτερα κέρδη.
Ταυτοχρόνως, έχει το πλεονέκτημα ότι η εκμετάλλευση μπορεί να αρχίσει το συντομότερο δυνατό, δηλαδή περί τα τρία χρόνια από τη λήψη της τελικής απόφασης και της έναρξης των έργων. Μια επιπρόσθετη επίδραση, που προκύπτει από τη συμφωνία με την Αίγυπτο, είναι και η εξής:
Εξουδετερώνεται η τουρκική πολιτική, η οποία ήθελε και θέλει, επί Προεδρίας Μόρσι το είχε θέσει επιτακτικά, την ακύρωση της συμφωνίας Κύπρου - Αιγύπτου για τον καθορισμό των ΑΟΖ των δυο χωρών.
Η Αίγυπτος είναι σημαντική, διότι επί τη βάσει των ορίων της δικής της ΑΟΖ με την Κύπρο, ενώνεται η ΑΟΖ της Κύπρου με την Ελλάδα, κάτι που επιδιώκει να αποτρέψει η Άγκυρα. Υπενθυμίζεται ότι η ΑΟΖ Κύπρου, Ελλάδας, Αιγύπτου δεν έχει ακόμη καθοριστεί.
EastMed, ασφάλεια και προϋποθέσεις
Βεβαίως το ερώτημα είναι κατά πόσον η επιλογή της Αιγύπτου σκοτώνει ή θέτει υπό αμφισβήτηση την επιλογή του EastMed, ο οποίος είναι στρατηγικής σημασίας για την Κύπρο αφού τη συνδέει μέσω κοινών συμφερόντων με το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Ιταλία και την ίδια την Ε.Ε., δημιουργώντας, πέραν της ενεργειακής σχέσης, μια στρατηγική, που αποτρέπει την τουρκική απειλή.
Ήδη, η Ε.Ε. στις 15 Ιανουαρίου έχει εγκρίνει κονδύλι ύψους 34,4 εκατομμυρίων ευρώ για την εκπόνηση τεχνικής επί του EastMed μελέτης, θεωρώντας ότι πρόκειται για σημαντική επένδυση. Για το έργο αυτό όμως δεν αρκούν τα αποθέματα από το οικόπεδο Αφροδίτη, αλλά είναι αναγκαία, τουλάχιστον και τα αποθέματα του Λεβιάθαν, ώστε να υπάρχουν κερδοφόρες προοπτικές. Πέραν τούτου, το έργο αυτό εξαρτάται:
1. Από τις ποσότητες που θα βρεθούν στα υπόλοιπα οικόπεδα της Κύπρου και επί τη βάσει ποιων δεδομένων η εκμετάλλευσή τους θα θεωρείται κερδοφόρα. Μεταξύ αυτών είναι: Α. Το κόστος παραγωγής. Β. Τα ζητήματα ασφάλειας, από την εσωτερική πολιτική σταθερότητα των κρατών που συμμετέχουν ώς τις εξωτερικές απειλές, όπως είναι για παράδειγμα η τουρκική, ώς την τρομοκρατία.
Ένας από τους λόγους που το ίδιο το Ισραήλ προτιμά την επιλογή της Κύπρου, είναι διότι το ίδιο θεωρείται κύριος στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων. Ακόμη και στην περίπτωση της Αιγύπτου, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πολιτική αστάθεια που χαρακτηρίζει τη χώρα, παρότι μετά το πραξικόπημα του στρατού, σε βάρος του Προέδρου Μόρσι, η κατάσταση είναι βελτιωμένη ως προς τον κάτοχο της κρατικής εξουσίας, που σημαίνει ότι μια τρίτη χώρα γνωρίζει με ποιον συνομιλεί και κάτω από ποιες συνθήκες.
Σημειώνεται, δε, ότι και η Αίγυπτος είναι στόχος συχνών τρομοκρατικών επιθέσεων. Ο EastMed θεωρείται η πλέον ασφαλής επιλογή λόγω της εμπλοκής του Ισραήλ, καθώς και της Ε.Ε., της οποίας θα αποτελεί κεντρικό ενεργειακό διάδρομο. Γ. Η τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου διεθνώς και δη στην Ευρώπη.
2. Από τις πολιτικές προθέσεις του Ισραήλ, το οποίο επί του παρόντος, παρά τα διάφορα παιχνίδια που παίζονται με εταιρείες, όπως η τουρκική Ζουρλού, ακόμη και η ισραηλινή Delek, θεωρεί σε επίπεδο κυβερνητικό ότι δεν μπορεί να εγκλωβίσει τις ενεργειακές του επιλογές στην Τουρκία, με την οποία έχει σχέση ανταγωνιστική, αν όχι συγκρουσιακή. Και αυτό συμβαίνει λόγω της πολιτικής Ερντογάν, που θέλει τη χώρα του ως την κύρια περιφερειακή δύναμη και το Ισραήλ υπό τη σκιά της.
Μάλιστα, η τελευταία τριμερής συνάντηση της 19ης Νοεμβρίου, μεταξύ Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν, για το μέλλον της Συρίας, δεν ενόχλησε μόνο τις ΗΠΑ, αλλά και το Ισραήλ, καθώς και τη Σαουδική Αραβία. Και οι τρεις αυτές χώρες ήρθαν πιο κοντά, προκειμένου να υπερασπιστούν κοινά συμφέροντα. Εάν, λοιπόν, δεν υπάρχει αλλαγή τουρκικής πολιτικής, δηλαδή εάν ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν βάλει φρένο στην επεκτατική αναθεωρητική του πολιτική, το Ισραήλ δεν επιδιώκει να παγιδεύσει τις ενεργειακές του επιλογές στην Τουρκία.
Το ζευγάρωμα των ψαριών και η Κυπριακή Δημοκρατία
Άλλωστε, η κατασκευή αγωγού από τα ενεργειακά οικόπεδα του Ισραήλ προς την Τουρκία περνά μέσω της κυπριακής ΑΟΖ, εφόσον δεν υπάρχει περίπτωση να περάσει μέσω της συριακής ή της λιβανικής. Επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει μεν δικαίωμα βέτο, αλλά λόγο επί τη βάσει των ειδικών κυριαρχικών της δικαιωμάτων σε πάσης φύσεως θέματα, ξεκινώντας από τα οικολογικά και καταλήγοντας σε εκείνα της ασφάλειας.
Στην περίπτωση του «Βόρειου Αγωγού 1», οι Σουηδοί ανάγκασαν τις εταιρείες και τη Ρωσία που είχε τον έλεγχο της κατασκευής του αγωγού να σταματούν οι εργασίες την περίοδο ζευγαρώματος ψαριών και να επαναφέρουν τον βυθό στην προτέρα κατάσταση εκεί όπου εδημιουργείτο πρόβλημα. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία και το Ισραήλ.
Συνεπώς, ένας τέτοιος αγωγός, δηλαδή από τα οικόπεδα του Ισραήλ προς την Τουρκία, περνά μέσα από την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα. Στην ουσία, ο αγωγός Ισραήλ - Τουρκίας μεταφέρει το πρόβλημα από τους ώμους του Ισραήλ, λόγω των προβλημάτων που έχει με τη Συρία και τον Λίβανο, σε εκείνους της Κύπρου και της Τουρκίας. Κυρίως της Κύπρου ως του αδύνατο μέρους. Πάντως, η Λευκωσία έχει ξεκαθαρίσει προς το Τελ Αβίβ ότι δεν αποδέχεται τη φόρμουλα αυτή. Δηλαδή τη μετατόπιση του προβλήματος στις δικές της πλάτες.
Το γεωπολιτικό σκηνικό, οι ΗΠΑ και η Ρωσία
Τα ζητήματα αυτά έχουν σχέση με τη λύση του Κυπριακού. Εάν επιλύετο το Κυπριακό, ο αγωγός από τα κυπριακά και προφανώς τα ισραηλινά ενεργειακά οικόπεδα θα πήγαινε προς την Τουρκία και έτσι το πρόβλημα θα διευθετείτο ως προς τις οικονομικές του προφανώς πτυχές. Όχι όμως και ως προς τις πολιτικές και γεωπολιτικές - γεωστρατηγικές, αφού με την υπό συζήτηση λύση της ομοσπονδίας, η Άγκυρα όχι μόνο δεν εγκαταλείπει και δεν διαφοροποιεί την επεκτατική αναθεωρητική της πολιτική, αλλά την ενισχύει.
Ως εκ τούτου, για το Ισραήλ η κατάσταση δεν θα είναι καλύτερη από την υφιστάμενη, αλλά μάλλον χειρότερη. Δεν θα έχει τα οφέλη που έχει σήμερα μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας, δηλαδή τη στρατηγική του έξοδο, λόγω της έλλειψης στρατηγικού βάθους και του γεγονότος ότι είναι περικυκλωμένο από αραβικά και μουσουλμανικά κράτη συν την Τουρκία, η οποία με την ομοσπονδία και την Κύπρο αποστρατιωτικοποιημένη θα έχει τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης. Και προφανώς το Ισραήλ θα χάσει τα πλεονεκτήματα που διαθέτει σήμερα στον κυπριακό εναέριο χώρο.
Σημειώνεται, δε, ότι ο σχεδιασμός για τον αγωγό ή τους αγωγούς από τα οικόπεδα της Κύπρου και του Ισραήλ προς την Τουρκία ευνοείτο, ενδεχομένως, και από τις ΗΠΑ όταν οι γεωπολιτικές συνθήκες και οι σχέσεις Άγκυρας - Ουάσιγκτον ήταν ομαλές. Σήμερα είναι ταραχώδεις, με τους Ρεπουμπλικανούς του Τραμπ να μην εμπιστεύονται τον Ερντογάν και την Τουρκία και να αναζητούν εναλλακτικές επιλογές.
Μια από αυτές, όπως διάφορες Δεξαμενές Σκέψεις υποστήριζαν, πριν ακόμη την εκλογή του Προέδρου Τραμπ, ήταν ο άξονας Ελλάδας, Κύπρου Ισραήλ, που έχει επιπρόσθετους λόγους σήμερα να πάρει σάρκα και οστά. Ο ένας λόγος είναι η τουρκική πολιτική και άλλος είναι τα κοινά συμφέροντα εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου.
Η επιλογή του EastMed και η σύμπηξη του τριμερούς συνασπισμού κρατών (Ελλάδα, Κύπρου, Ισραήλ) δεν μπορεί να εξαρτάται μόνο από την ενέργεια και την τιμή του πετρελαίου, στοιχείο συναφές με το κέρδος, αλλά και με την ασφάλεια και την αποτροπή της τουρκικής απειλής και τη συμμετοχή μας σε έναν νέο γεωπολιτικό σχεδιασμό με τη συμμετοχή της Ε.Ε. και τις ευλογίες των ΗΠΑ.
Αυτό το κέρδος είναι πολύ μεγαλύτερο από το οικονομικό. Βεβαίως, μια τέτοια τριμερής συμμαχία δεν σημαίνει ότι πλήττονται τα συμφέροντα της Μόσχας, η οποία επέλεξε να μην εμπλακεί στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου, λόγω των μεγάλων συμφερόντων που έχει να εξυπηρετήσει με την Τουρκία.
Αγωγοί προς Τουρκία και η τύχη του Μεντερές
Συναφές με τα ανωτέρω είναι και το εξής: Η συμφωνία Κύπρου - Αιγύπτου και η εν συνεχεία επέκτασή της και υλοποίησή της μέσω αγωγού, περιορίζει, αν δεν κλείνει την πόρτα προς τον αγωγό προς Τουρκία, αφού τα κοιτάσματα της Αφροδίτης καλύπτονται από την επιλογή μέσω Αιγύπτου.
Εκεί που μπαίνουν ριζικά τίτλοι τέλους για αγωγούς προς την Τουρκία είναι στην περίπτωση του EastMed, αφού και το κυπριακό και το ισραηλινό αέριο θα διοχετεύονται απευθείας, χωρίς την εμπλοκή της Άγκυρας, στην ευρωπαϊκή αγορά.
Τα παράθυρα για τον αγωγό προς Τουρκία μπορούν να ανοίξουν με μια λύση του Κυπριακού στο αμέσως επόμενο διάστημα. Μέχρι πάντως τις προεδρικές εκλογές το 2019 στην Τουρκία, οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο, δηλαδή για λύση, είναι μειωμένες, αφού ο Ταγίπ Ερντογάν δεν θα θέσει σε κίνδυνο τον θρόνο του για μια διευθέτηση στο Κυπριακό, για την οποία είναι πιθανό, για ευνόητους λόγους, να κατηγορηθεί από την αντιπολίτευση ακόμη και για προδοσία, ακολουθώντας, εάν χάσει τις εκλογές, την τύχη του Μεντερές. Έλυσε το Κυπριακό, αλλά τον έφαγε η κρεμάλα!
Κέρδος και ασφάλεια
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι αποφάσεις που θα ληφθούν, και δη από την Κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές, δεν μπορούν να στηρίζονται μόνο στο οικονομικό κέρδος ή στην ταχύτητα, δηλαδή τον συντομότερο χρονικό ορίζοντα εκμετάλλευσης, αλλά σε έναν ευρύτερο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό σχεδιασμό, που δεν θα διασφαλίζει μόνο την κερδοφόρο επιχείρηση του φυσικού αερίου, αλλά, ταυτοχρόνως, θα διασφαλίζει, μέσω του φυσικού αερίου ως στρατηγικού εργαλείου σύναψης συμμαχιών, την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι, υπό τις περιστάσεις, είναι κακή η επιλογή της Αιγύπτου, η οποία, άλλωστε, εάν προχωρήσει με τους καλύτερους οιωνούς, για να αρχίσει να αποδίδει καρπούς, θα πάρει τουλάχιστον τρία χρόνια από τη στιγμή λήψης των τελικών αποφάσεων.
Όμως, η πλέον σημαντική στρατηγική επιλογή, σε βάθος χρόνου και ουσίας -ακόμη και αν τα κέρδη είναι λιγότερα- είναι αυτή του EastMed. Και αυτό θα αλλάζει το γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής μας.
Μακροπρόθεσμα, και τα οικονομικά και τα γεωπολιτικά - γεωστρατηγικά κέρδη θα είναι πολύ μεγαλύτερα. Η περίπτωση του EastMed δεν αφορά απλώς έναν αγωγό, αλλά είναι συναφής με την ασφάλεια και την επιβίωσή μας. Τελεί, βεβαίως, υπό την προϋπόθεση ότι από τις επόμενες γεωτρήσεις θα προκύψουν τέτοια αποτελέσματα, ώστε να επιτρέπεται η επικερδής κατασκευή του. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ δεν αποτελεί και χωρίς τον EastMed ύψιστη στρατηγική επιλογή αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής και βασικό πυλώνα ασφάλειας.
Διότι, χωρίς ασφάλεια υπάρχουν προβλήματα που επηρεάζουν την ομαλή εκμετάλλευση των όποιων ποσοτήτων φυσικού αερίου. Αποτυπώνεται, δε, τούτο στις υφιστάμενες τουρκικές στρατιωτικές προκλήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ...
ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Δρ των Διεθνών Σχέσεων
www.sigmalive.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου