«Πόλεμος πάντων πατήρ» διακήρυξε ο Ηράκλειτος, o oποίος δεν έβλεπε στο πρόσωπο του πολέμου μονάχα την υπέρτατη δύναμη δημιουργίας των όντων, αλλά και τη δύναμη η οποία θεμελιώνει κάθε πολιτική, κοινωνική και ηθική τάξη.Κοσμογονική δύναμη ανεγνώριζε στον πόλεμο και ο Εμπεδοκλής,.Όλοι δε ανεξαιρέτως οι αρχαίοι φιλόσοφοι παραδέχονταν, ότι ο πόλεμος συνιστά παράγοντα αρετής, εφ’ όσον επιβάλλεται για την ωφέλεια της Πατρίδας και όχι για πράξεις πλεονεξίας.
Την πεποίθηση του Πλάτωνα και των τόσων άλλων φιλοσόφων, ότι η ιδέα της ειρήνης είναι ανεφάρμοστος, την πιστοποίησε η ιστορία του ανθρώπινου γένους. Ποτέ δεν επεκράτησε ειρήνη, γιατί ειρήνη δεν υπάρχει.
Ο πόλεμος είναι διαρκής. Τα μέτωπά του βρίσκονται πουθενά και παντού. Οι εχθροί δεν φορούν πάντα στολές, δεν έχουν σημαίες, δεν μιλούν απαραίτητα διαφορετικές γλώσσες. Συχνά είναι ομόγλωσσοι, γείτονες, συνάδελφοι, συγγενείς. Πεδία μαχών τα εργοστάσια, οι δρόμοι, τα σχολεία, τα καφενεία, οι αίθουσες των κινηματογράφων, η τηλεόραση μπροστά στη πολυθρόνα, το διαδίκτυο. Στον παράδοξο αυτό πόλεμο κύρια όπλα δεν είναι οι σφαίρες και οι οβίδες. Τις αντικαθιστούν οι ιδέες και τα συναισθήματα, οι δορυφόροι και τα ΜΜΕ. Άμεσοι στόχοι δεν είναι οι πολιτείες και εδαφικά σημεία. Είναι η ψυχή και το μυαλό του ανθρώπου.
Κατά τον Κλαούζεβιτς «ο πόλεμος γεννάται και λαμβάνει την μορφή του από τις ιδέες, τα αισθήματα και τις σχέσεις που υφίστανται την στιγμή που εκρήγνυται».
Η εξέλιξη του πολέμου διέρχεται διαφόρους φάσεις. Μία από αυτές είναι και η ένοπλος σύρραξη. Διαπράττουν σφάλμα όσοι ταυτίζουν τον πόλεμο με την μάχη. Ο πόλεμος είναι πολυσχιδής και επεκτείνεται στον πολιτικό, οικονομικό, ψυχολογικό, δημογραφικό, διπλωματικό κλπ.
Με το να αντιλαμβανόμεθα τον πόλεμο περιορισμένα σαν ένοπλη σύρραξη, δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να συγχέουμε μία μορφή του πολέμου με την γενική και πλήρη έννοια αυτού.
Η ένοπλη βία αποτελεί την έσχατη μορφή του πολέμου. Χρησιμοποιείται όταν οι άλλες μορφές δεν τελεσφορούν. Η ύπαρξη «άλλου τρόπου» και «άλλων μέσων» που δύνανται να κερδίσουν τον πόλεμο, αποδεικνύουν ότι η επιβολή της νίκης δύναται να επιτευχθεί με τα λεγόμενα «πνευματικά όπλα», αυτά που επηρεάζουν την ψυχή του αντιπάλου.
Πάντως είτε ένοπλος είναι ο αγώνας είτε πολιτικός, αποβλέπει στην επιβολή της μίας θελήσεως επί της άλλης, είναι δηλαδή στο βάθος του ψυχολογικός.
Στον πόλεμο ηττάται αυτός που κάμπτεται το ηθικό του. Γιατί έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και αν τα υλικά μέσα του ένοπλου αγώνα επιτυγχάνουν νίκες επί του αντιπάλου, θα πρέπει οι ένοπλες δυνάμεις και ο λαός του εχθρού να πειστούν για την αδυναμία συνεχίσεως του αγώνα, θα πρέπει να παύσουν να εμπιστεύονται εκείνους που διευθύνουν τον αγώνα τους και θα πρέπει να παύσει η κυβέρνηση του ηττημένου να έχει κύρος και επιβολή επί των υπηκόων της, για να κερδηθεί ο πόλεμος.
Η ικανότητα επιδράσεως στη σκέψη και στα αισθήματα των ανθρώπων υπήρξε αποτελεσματικό μέσο μάχης, σε όλες τις εποχές και περιόδους της ιστορίας. Πολιτικοί ή στρατιωτικοί, αρχηγοί διαφόρων φυλών ή κρατών που πολέμησαν μεταξύ τους, χρησιμοποίησαν πρωτότυπα ψυχολογικά μέσα ή τρόπους ενεργείας, που είχαν σκοπό να εξαπατήσουν τον αντίπαλο και να επιδράσουν στα συναισθήματα, στην ψυχή και στο ηθικό των πολεμιστών ή του λαού.
Mε τον ψυχολογικό επηρεασμό επετεύχθησαν όχι μόνο ψυχολογικά αποτελέσματα, αλλά και υλικά ακόμη και στρατιωτικά. Κατακτήθηκαν εδάφη, ανατράπηκε ο υλικός και στρατιωτικός συσχετισμός δυνάμεων, επιτεύχθηκε η απόσπαση υλικής και στρατιωτικής νίκης. Ο πόλεμος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα δεν διεξάγεται μόνο με τα όπλα, αλλά με κάθε μέσο πειθούς. Όταν η πειθώ ασκείται με τη παράσταση γεγονότων, ιδεών, επιχειρημάτων, συναισθηματικών εντυπώσεων και άλλων παρεμφερών μέσων, χωρίς να δημιουργούνται νέα πολιτικά γεγονότα, βρισκόμαστε στο τομέα του ψυχολογικού επηρεασμού.
Η ίδια η ζωή είναι αγώνας ψυχολογικού επηρεασμού. Από μικρά παιδιά, θέλουμε να πείσουμε τους άλλους, να επιβάλουμε τη θέληση μας ή να προβάλουμε τους εαυτούς μας. Το ίδιο κάνουν και οι άλλοι σε μας. Mέσα μας κυριαρχούν κίνητρα που κατευθύνουν την συμπεριφορά μας.
Η μελέτη της ιστορίας είναι η καλύτερη μύηση στο χώρο του ψυχολογικού επηρεασμού. Αυτή θα επέτρεπε να γίνει κατανοητή η σκέψη και η φιλοσοφία των ανθρωπίνων συγκρούσεων, θα επεξηγούσε τη δράση και ίσως θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση αυτού του φοβερού όπλου, που λέγεται επηρεασμός αισθήματος, γνώμης και πνεύματος. Η ιστορική πράξη θα μας επιτρέψει π.χ να συγκρίνουμε τα συστήματα ψυχολογικού επηρεασμού στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις μετέπειτα εξελίξεις και να προσαρμόσουμε τα πορίσματα, όσο είναι δυνατόν στην Ελληνική ιδιοσυγκρασία και πραγματικότητα.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός, ότι ο ψυχολογικός επηρεασμός είναι περισσότερο τέχνη, παρά επιστήμη, και επομένως τα ιστορικά διδάγματα έχουν σημαντική αξία, ίσως πιο μεγάλη από τις θεωρητικές κατατάξεις και σχηματοποιήσεις. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι από την ιστορία μπορούμε να αντλήσουμε διδάγματα, αλλά δεν μπορούμε με αυτά να δώσουμε άμεσες λύσεις στα εκάστοτε παρουσιαζόμενα προβλήματα, γιατί κάθε πρόβλημα έχει τη δική του δυναμική και πρέπει να σταθμίζεται από τις σύγχρονες αντιλήψεις που υφίστανται.
Η ανάγκη ασκήσεως ψυχολογικού επηρεασμού των μαζών υπήρχε από την αρχαιότητα και ικανοποιούταν συνήθως με αυτοσχέδιες μεθόδους και ατομικές πολλές φορές προσπάθειες ή επινοήσεις. Με την πάροδο όμως των χρόνων η ανάγκη έγινε πλέον εμφανής, για αυτό και τα κράτη με τους ψυχολόγους, κοινωνιολόγους και ιστορικούς τους, στράφηκαν προς την επιστημονική μελέτη των τρόπων επηρεασμού της συμπεριφοράς και των στάσεων των μαζών. Έτσι πέτυχαν να καθορίσουν τις αρχές και να προσδιορίσουν τους κανόνες, βάσει των οποίων διεξάγεται ο ψυχολογικός επηρεασμός.
Ενώ μέχρι τώρα οι μεγάλοι κυβερνήτες, οι ιδρυτές θρησκειών, οι Απόστολοι, οι αρχηγοί οργανώσεων, υπήρξαν πάντοτε ασυναίσθητα ψυχολόγοι, με ασφαλή ενστικτώδη αντίληψη της ψυχής των μαζών και επί αυτής κυρίως της ικανότητός τους στήριζαν τις επιχειρήσεις τους, σήμερα δεν αρκεί μόνο τούτο. Σήμερα απαιτείται βαθιά μελέτη και αριστοτεχνικός χειρισμός των ψυχολογικών προβλημάτων, από του ανώτατου άρχοντα μέχρι του τελευταίου δεκανέα.
Ο σύγχρονος άνθρωπος λαχταρά για μία νέα ιδέα, ένα μύθο που θα του πει: «Εγώ τα ξέρω όλα, τα λύνω όλα, σου προσφέρω τα πάντα». Αναζητά ιδεολογία, που θα έλθει για του προσφέρει την σιγουριά. Έτσι η σημερινή εποχή αποτελεί μία από τις κρισιμότερες περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας κατά την οποία η ανθρώπινη σκέψη έχοντας να επιλύσει σωρεία προβλημάτων, είναι ευάλωτος και επιρρεπής στις υποδεικνυόμενες από τους επιτήδειους, κατάλληλα παρουσιαζόμενες από ψυχολογικής πλευράς, λύσεις. Τον άνθρωπο τελικά κερδίζει, ή αν θέλετε υποτάσσει, ο παρουσιάζων επιτυχέστερα τα συνθήματα - λύσεις.
Στην σύγχρονη εποχή η ψυχολογική μορφή του πολέμου γίνεται αντικείμενο επισταμένης έρευνας και αναλύσεως. Σήμερα ο ψυχολογικός επηρεασμός διεξάγεται μονίμως, παντού και πάντοτε, προς κάθε κατεύθυνση. Όλοι μας είμαστε μόνιμοι στόχοι του. Αυτός αποτελεί πια ένα συστατικό στοιχείο της σύγχρονης ζωής, ένα σταθερό θεσμό της, φαινόμενο όλων των κοινωνιών του αιώνα μας.
Τα κυριότερα όπλα του είναι η διπλωματία, η κατασκοπεία, η οικονομία, η απειλή, η τρομοκρατία, η δολιοφθορά και το κυριότερο όλων η επισταμένη τέχνη του ψυχολογικού επηρεασμού. Οι επαγγελματίες του ψυχολογικού επηρεασμού, αποτελούν πλέον το δεξί κάθε κυβερνήσεως. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει σύγχρονο κράτος, δεν υπάρχει σύγχρονη πολιτική ηγεσία,δεν υπάρχει καν κράτος.
O τομέας του ηθικού αποτελεί πρώτιστο στόχο επηρεασμού. Συνίσταται από ψυχικά και πνευματικά στοιχεία που ενισχύουν το κίνητρο, την πειθώ και τη δέσμευση των ατόμων και των ομάδων στην επίτευξη των στόχων τους. Αντιπροσωπεύει τη θέληση που τους καθιστά ικανούς να υπερνικήσουν τους ηθικούς και ψυχολογικούς περιορισμούς, το φόβο και τις αντιξοότητες, καθώς και τη συνοχή που τους κρατά ενωμένους. Περιλαμβάνει την πίστη στο σκοπό, την ορθολογιστική ικανότητα, καθώς επίσης τον πατριωτισμό και τη στρατιωτική νοοτροπία. Αποσκοπεί στην επικράτηση επί του αντιπάλου, με την κάμψη της θέλησης και της συνοχής του.
Τα μέσα διεξαγωγής του ψυχολογικού επηρεασμού απεριόριστα. Η είδηση, η εικόνα, το γραπτό κείμενο ή το σχόλιο, μεταδίδεται πλέον ταυτόχρονα σε όλα τα σημεία του πλανήτη, σε άμεσο χρόνο. Το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, η κινητή τηλεφωνία, το φαξ, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής με όλες τις σύγχρονες τελειοποιήσεις του, το διαδίκτυο (Ιντερνέτ) κλπ, αποτελούν πλέον μέσα ταχύτατης μετάδοσης της είδησης και της πληροφορίας, αλλά και ταυτόχρονα του ψυχολογικού επηρεασμού. Οι κατέχοντες τα ΜΜΕ, δύνανται να επιτύχουν τις πολιτικο - στρατιωτικές τους επιδιώξεις.
Στα δημοκρατικά κράτη όπου υπάρχει υπερβολική ελευθερία και το μέτρο δύσκολα ορίζεται, υπάρχει κίνδυνος η ανεξέλεγκτη δράση των ΜΜΕ να συμβάλλει ενίοτε αρνητικά σε εθνικές επιδιώξεις. Ως εκ τούτου η προσέγγιση και η κάλυψη των εθνικών θεμάτων, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης και πολέμου, απαιτεί ιδιαίτερη εθνική ευαισθησία και ευθύνη εκ μέρους των ΜΜΕ. Aπό τα κράτη είναι αναγκαία η λήψη μέτρων ορθής χρησιμοποιήσεως των ΜΜΕ για έλεγχο της διαμορφώσεως της κοινής γνώμης σε ορθές βάσεις και η θεσμική κατοχύρωση για θέματα εθνικής ασφαλείας.
Σήμερα κάθε έθνος είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί ψυχολογικά μέσα για να στηρίξει την εξωτερική του πολιτική, να προωθήσει τις διεθνείς του επιδιώξεις, να εξασφαλίσει τα συμφέροντα του, να αποκτά φίλους και συμπάθειες, να αντικρούει εχθρούς και κατηγορίες. Και μάλιστα, η ανάγκη αυτή, είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μικρότερο και ασθενέστερο είναι ένα έθνος. Τα μεγάλα κράτη, μπορούν να προωθούν τις επιδιώξεις τους με την οικονομική ή στρατιωτική τους δύναμη. Τα μικρά με τις ψυχολογικές ενέργειες.
Στους μελλοντικούς πολέμους, ασφαλώς θα διεξάγονται στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά το νέο στοιχείο θα αποτελούν οι ψυχολογικές επιχειρήσεις, που θα προσπαθούν να κερδίσουν τη μάχη των εντυπώσεων και θα καθορίζουν τον νικητή, από τη πειστικότητα της αφήγησης που αυτός θα παρέχει για την ερμηνεία της σύγκρουσης. Για να αποκτηθεί η νίκη των όπλων, ο πόλεμος θα πρέπει να επικαλύπτεται με ισχυρό ιδεολογικό περιεχόμενο.
Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις θα ξεκινήσουν πολύ πριν την έναρξη οποιουδήποτε πολέμου και θα ολοκληρωθούν πολύ μετά τη λήξη του. Συχνά οι ΨΕ θα είναι το κρίσιμο βάρος που θα γείρει την πλάστιγγα υπέρ του ενός ή του άλλου αντιπάλου.
Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις μεταφέρουν επιλεγμένες πληροφορίες καθώς επίσης και φυσικές αποδείξεις και ενδείξεις, στοχεύοντας συγκεκριμένες ομάδες και άτομα, με στόχο τον επηρεασμό των συναισθημάτων τους, των θέσεών τους, των κινήτρων τους, της αντίληψής τους, της επιχειρηματολογίας τους και τελικά της συνολικής συμπεριφοράς τους.
Η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση της κοινωνίας μας για τις πτυχές των στρατιωτικών Επιχειρήσεων, προάγει την κατανόηση και υποστήριξη του κοινού. Ο στόχος είναι να νικηθούν οι αντίπαλες Δυνάμεις, με την υπονόμευση της πίστης τους στη δυνατότητα να επιτύχουν να διατηρήσουν τους στόχους τους, με τη διάσπαση της συνοχής τους και με τη μείωση της θέλησής τους για αντίσταση. Ταυτόχρονα να ενισχύσουν την δική μας θέληση (ΕΔ και κοινωνίας) να επιτύχουμε τους στόχους και τις προσδοκίες μας.
Οι σύγχρονες ψυχολογικές επιχειρήσεις διεξάγονται με «πανίσχυρα όπλα», ανάλογα εκείνων της υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Τα «όπλα» αυτά σκοπεύουν την ψυχή και το νου και εάν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα βρίσκουν το στόχο τους με ακρίβεια, αποτελώντας έτσι πολλαπλασιαστές ισχύος. Η οργάνωση, η εκπαίδευση, αλλά κυρίως οι δυνατότητες που δίνουν τα σύγχρονα μέσα, είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, για τη διεξαγωγή επιτυχημένων ΨΕ.
Σύγχρονη εξέλιξη των ΨΕ είναι ο «πόλεμος των λέξεων και της εικόνας», όπου οι άνθρωποι από όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, Twitter και το YouTube για να εκφράσουν τις απόψεις τους σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο. Ο όρος Cuber (Κυβερνοπόλεμος) χρησιμοποιείται ως εκμετάλλευση από πλευράς ΨΕ της σύγχρονης τεχνολογίας (διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνία, δορυφορικές εφαρμογές κλπ).
Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις (ΨΕ) διαφέρουν από τη ενημέρωση τύπου ή επιχειρήσεις ΜΜΕ όπως συνηθίζεται να λέγεται. Ανεξάρτητα όμως της διαφοράς οι ασχολούμενοι με επιχειρήσεις ΜΜΕ πρέπει να είναι γνώστες των τεχνικών της προπαγάνδας, με όλες της μεθόδους και κανόνες αυτής.
Οι επιχειρήσεις ΜΜΕ δίδουν το μήνυμά τους, που αποτελείται από γεγονότα και μια διαμορφωμένη άποψη στα ΜΜΕ, τα οποία είναι ελεύθερα να λάβουν υπόψη τους το άτομο που αποδεσμεύει τις πληροφορίες και να δημοσιεύσουν το σύνολο ή μέρος της ιστορίας με τη δική τους «άποψη ή τροποποιήσεις».
Αντίθετα, οι ΨΕ παραδίδουν το μήνυμά τους κατευθείαν στον καθορισμένο αποδέκτη (ακροατήριο - στόχο), χρησιμοποιώντας όλα τα διατιθέμενα μέσα διασποράς ειδήσεων (και τις επιχειρήσεις ΜΜΕ). Καμία ερώτηση ή τροποποίηση του μηνύματος, δεν είναι δυνατή.
Κανένα έθνος, που επιθυμεί να επιζήσει σε αυτόν τον αιώνα ή και τους επόμενους, δεν δικαιούται να αγνοήσει τη σημασία του ψυχολογικού επηρεασμού. Είναι επιβαλλόμενη ανάγκη η εθνική θωράκιση με κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία, η οποία απαιτεί μεθόδευση, τεχνική και επιμονή. Το σύγχρονο πεδίο μάχης δεν θα αποτελέσει μόνο ένα χώρο ανταγωνισμού «έξυπνων» συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, αλλά και ένα πεδίο σύγκρουσης των ψυχικών αποθεμάτων εκείνων που τα διοικούν και τα χειρίζονται.
Όποιος Στρατός παραμείνει άοπλος στη ψυχολογική προετοιμασία, θα νικηθεί πριν πολεμήσει.
Ιωάννης Πασχαλίδης
Υποστράτηγος ε.α.
ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΑΡΘΡΟΥ ΑΠΗΧΟΥΝ
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ ΤΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου