ΦΑΚΕΛΟΣ ΛΙΒΥΗ – ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ: 1911 – 2011

 

Ο νεοοθωμανός Ερντογάν βάζει πόδι στη Λιβύη και εποφθαλμιά το Καστελόριζο

Εκατό χρόνια από την ήττα της Τουρκίας στον πόλεμο με την Ιταλία και την απώλεια της Κυρηναϊκής και των Δωδεκανήσων

Η Iστορία παίζει. Και τα παιχνίδια της βαραίνουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. 

Πολλές φορές, οι πρωταγωνιστές, μεγάλες δυνάμεις, λαοί, κράτη που φιλοδοξούν να επεκταθούν, είναι οι ίδιοι. Το ίδιο και οι χαμένοι. 

Απλοί άνθρωποι, λαοί που ζητούν τα βασικά τους δικαιώματα ή απλώς «άμαχοι», μια λέξη που τις τελευταίες ημέρες έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας. 

Αρκετές φορές, η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα, όπως έλεγε και ο γερο-Μαρξ. 

Τις περισσότερες, σαν τραγωδία. Όπως είναι αυτό που συμβαίνει στις μέρες μας στη Λιβύη. Μερικοί από τους πρωταγωνιστές-κράτη είναι ίδιοι. Ίδιες είναι και οι ιδέες, οι επιδιώξεις και οι σκοποί τους. 

Το κέρδος και η επέκταση της επιρροής τους, πολλές φορές με τη μορφή της ανοιχτής στρατιωτικής κατοχής μετά τη χρήση ωμής βίας. Μόνο οι εκπρόσωποί τους, τα πρόσωπα, αλλάζουν. 

Το 1911-1912, η Ιταλία του βασιλιά Βιτόριο Εμανουέλε του Γ’, εκμεταλλευόμενη τα τεράστια προβλήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την οποία κυβερνούσαν οι Νεότουρκοι με «βιτρίνα» το σουλτάνο Μεχμέτ Ε’, βρήκε την ευκαιρία να συμμετάσχει στο παιχνίδι του διαμελισμού της, κηρύσσοντας τον πόλεμο και καταφέρνοντας να καταλάβει την Κυρηναϊκή, την Τριπολίτιδα και το Φεζάν, περιοχές που αποτελούν τη σημερινή Λιβύη. 

Οι συγκεκριμένες περιοχές καταλήφθηκαν ύστερα από σκληρές συγκρούσεις. 

Δεν συνέβη το ίδιο και με τα Δωδεκάνησα, που κατελήφθησαν εύκολα και χωρίς πολλές απώλειες. Στα πρόσωπα που βρίσκουμε διαβάζοντας για εκείνη την εποχή συναντάμε και μορφές οι οποίες έβαλαν τη σφραγίδα τους στις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Βρίσκουμε τον Βιτόριο Εμανουέλε, που μαζί με τον Μουσολίνι επιδίωξε να ανασυστήσει το ρωμαϊκό ιμπέριουμ. 

Βρίσκουμε ακόμη και τον Μουσολίνι, μόνο που τότε ήταν λυσσασμένος αντίπαλος του βασιλιά της Ιταλίας, καθότι ετύγχανε ένας από τους σκληρότερους ηγέτες της αριστερής πτέρυγας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ιταλίας. 

Ξεκίνησε ως οπαδός της ειρήνης και κατέληξε άγριος δικτάτορας και ο πιο άθλιος ιμπεριαλιστής. 

 Βρίσκουμε επίσης το δημιουργό της σύγχρονης Τουρκίας, τον Κεμάλ Ατατούρκ, ανερχόμενο αστέρι των Νεότουρκων και διοικητή μεγάλης μονάδας του τουρκικού στρατού στο μέτωπο της Λιβύης. 

 Σήμερα, εκατό χρόνια μετά, το σκηνικό επαναλαμβάνεται. Ιταλία και Τουρκία παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο μεταξύ των δυνάμεων που επιχειρούν να βάλουν πόδι στη Λιβύη. 

 

Με το νεοοθωμανό Ταγίπ Ερντογάν να επιδιώκει να επιστρέψει εκεί από όπου εκδιώχθησαν ο σουλτάνος Μεχμέτ Ε’ και οι Νεότουρκοι, να αρπάξει κι αυτός ένα κομμάτι από την πίτα. 

Και όχι μόνο στην Κυρηναϊκή αλλά και στα Δωδεκάνησα. 

 

Να επιστρέψει εκεί από όπου τους έδιωξαν οι Ιταλοί, με αιχμή το Καστελόριζο, που διεκδικεί και ο Μπερλουσκόνι, στη θέση του Βιτόριο Εμανουέλε και του πρωθυπουργού το 1911, Τζιολίτι. 

Και επειδή η ιστορία όχι μόνο διδάσκει αλλά και μας βοηθά να εξηγήσουμε καλύτερα τα σύγχρονα προβλήματα, η «Π+13» δημοσιεύει εξασέλιδο αφιέρωμα όχι μόνο στον ιταλοτουρκικό πόλεμο, αλλά και στις συνθήκες που αναφέρονται στο καθεστώς του Καστελόριζου και των άλλων νησιών, με τις οποίες κατοχυρώνονται τα ελληνικά δικαιώματα. 

 

Ηθικόν δίδαγμα; Όπως η Γη είναι στρογγυλή και γυρίζε, έτσι και η Ιστορία κάνει τους κύκλους της.

 

Ο εφέντης Ταγίπ και τα σχέδια για μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη

Οι ιδέες του Νταβούτογλου για μία σύγχρονη εξωτερική πολιτική περικλείουν τελικώς και τα νέοοθωμανικά μεγαλεία. Ερντογάν και Νταβούτογλου, εκτός από το Αιγαίο, θέλουν να ελέγξουν και τη Μεσόγειο, τουλάχιστον έως το πλάτος της Λιβύης. Η ιστορία, όμως, επαναλαμβάνεται και ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός σκοντάφτει και πάλι πάνω στο Καστελόριζο. Με τρόπο πειρατικό, η Άγκυρα προσπαθεί να «σαλτάρει» στα ευρύτερα συμφέροντα, τα οποία δεν τη συμπεριλαμβάνουν στη Λιβύη.

Η επίθεση των Δυτικών στη Λιβύη άνοιξε την όρεξη της Άγκυρας που, αφού ταλαντεύθηκε για λίγο, «θυμήθηκε» ότι μπορεί να γίνει η μεγάλη δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο.

Αρχικώς, η κυβέρνηση Ερντογάν παρέμεινε στη θέση της, ότι πρέπει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο. Έχουν επενδύσει πάνω σ’ αυτήν τη σχέση, φτάνοντας και σε σκληρή αντιπαράθεση με το Ισραήλ, υποτίθεται γι’ αυτόν το σκοπό. Διαφώνησαν με την επίθεση, εμφανιζόμενοι, μάλιστα, και ως δύναμη που εμποδίζει το ΝΑΤΟ να επέμβει στη Λιβύη.

Γρήγορα, όμως, άλλαξαν άποψη, εύκολα καβάλησαν στο άρμα του τυχοδιωκτισμού, διαπιστώνοντας ότι δεν μπορούν να εμποδίσουν ούτε το ΝΑΤΟ ούτε και την Ελλάδα να διαδραματίσουν ρόλο στην όλη υπόθεση. 

Βλέποντας ότι μένουν εκτός παιγνίου, με την ευκολία που διακρίνει το μεγαλοϊδεατισμό, άρχισαν να ονειρεύονται κυρίαρχο ρόλο στην επιχείρηση, όπως επίσης και στη Λιβύη. Ζητούν, μάλιστα, τον έλεγχο της Βεγγάζης. Λες και οι Βρετανοί, Ιταλοί και Γάλλοι περιμένουν τον Ερντογάν .

Συγχρόνως, βεβαίως, η Άγκυρα δεν θα μπορούσε να ξεχάσει τις απαιτήσεις τους στην περιοχή του Καστελόριζου. 

Η Ιστορία επαναλαμβάνεται και ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός σκοντάφτει και πάλι στο βράχο του Καστελόριζου. Το νησί, που αποτελεί αγκάθι, αφού η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του κλείνει το δικαίωμα της Τουρκίας να φτάσει στο κέντρο της ανατολικής Μεσογείου.

Τα οικονομικά δικαιώματα του Καστελόριζου και κατ’ επέκταση των Δωδεκανήσων και της Ελλάδας αποτελούν στόχο και της σημερινής τουρκικής ηγεσίας. 

Απαιτούν, απειλώντας ακόμα και για θερμό επεισόδιο, ώστε να δημιουργήσουν ντε φάκτο τετελεσμένα, να χάσει το Καστελόριζο οικονομικά δικαιώματα, για να φτάσει η τουρκική ΑΟΖ στην περιοχή της Αιγύπτου και της Λιβύης. Με αυτό τον τρόπο δεν θα εφάπτονται και οι ΑΟΖ της Ελλάδας με την Τουρκία.

Στη σημερινή συγκυρία, πάντως, τα συμφέροντα που δεν εφάπτονται με τα αντίστοιχα τουρκικά είναι ευρύτερα. Γι’ αυτό και η τουρκική τακτική είναι πειρατική. Αν και πόσο θα αποδώσει, μένει να το δούμε.

   

1η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1911

Οι πρώτοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στην ιστορία είχαν στόχο την Τρίπολη

 

Η Τριπολίτιδα είναι η πρώτη περιοχή στον κόσμο που βομβαρδίσθηκε από αέρος, τόσο από ιταλικά αεροπλάνα όσο και από αερόστατα, στη διάρκεια του ιταλοτουρκικού πολέμου που άρχισε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1911. 

Ο πόλεμος τελείωσε στις 18 Οκτωβρίου 1912, οπότε και η τουρκική ήττα επισφραγίσθηκε με την πρώτη συμφωνία στη Λωζάννη, στις 18 Οκτωβρίου του 1912, με την Τουρκία να χάνει την Κυρηναϊκή, την Τριπολίτιδα και την περιοχή του Φεζάν. 

 

Αυτές οι τρεις περιοχές στη Βόρεια Αφρική βρίσκονταν κάτω από τουρκική κυριαρχία από το 1835. Οι ιταλικές δυνάμεις, που διεξήγαγαν τις επιχειρήσεις στη Βόρειο Αφρική, ήταν δυσανάλογα μεγάλες σε σχέση με τις αντίστοιχες τουρκικές. 

Ο ιταλικός στρατός έφτανε τους 150.000 στρατιώτες. Απέναντί τους είχαν 8.000 τακτικούς Τούρκους στρατιώτες και 20.000 τοπικές δυνάμεις (Λίβυοι πολιτοφύλακες), σύνολο 28.000. Εννοείται ότι στις ιταλικές δυνάμεις πρέπει να προστεθεί και ο πανίσχυρος στόλος που βομβάρδιζε από θαλάσσης (τώρα τη δουλειά αυτή έχει αναλάβει το αμερικανικό ναυτικό με τους πυραύλους Τόμαχοκ), αλλά και η νεοσύστατη, τότε, αεροπορία με γερμανικά αεροσκάφη Etrich Traube. Στη θάλασσα, καθοριστική ήταν η ναυμαχία στα ανοικτά της Βηρυττού, στις 24 Φεβρουαρίου 1912.

Ο τουρκικός στόλος υπέστη μεγάλες απώλειες και οι Ιταλοί κυριάρχησαν στη θάλασσα. Νωρίτερα, στις 23 Οκτωβρίου 1911, λίγες ημέρες δηλαδή μετά την εμφάνιση του ιταλικού στόλου στα ανοικτά της Τρίπολης (28 Σεπτεμβρίου) και τους πρώτους από θαλάσσης βομβαρδισμούς (3 Οκτωβρίου). καθώς και την απόβαση των χερσαίων δυνάμεων στη Λιβύη (10 Οκτωβρίου), ιταλικό αεροπλάνο πέταξε για πρώτη φορά πάνω από την Τρίπολη και την 1η Νοεμβρίου αεροσκάφος με πιλότο τον Τζούλιο Γκαβότι βομβάρδισε την Τρίπολη. 

Ήταν ο πρώτος αεροπορικός βομβαρδισμός στην Ιστορία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη συμφωνία της Λωζάννης, του 1912, προέβλεπε ότι οι Ιταλοί θα έπρεπε να αποσυρθούν από τα Δωδεκάνησα τα οποία είχαν καταλάβει και να τα επιστρέψουν στην Τουρκία.

Όμως, η ιταλική κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη τους πολέμους που ακολούθησαν (Βαλκανικοί και Πρώτος Παγκόσμιος), διατήρησε την κυριαρχία της εκεί.

 

Ο «σύντροφος Μουσολίνι» κατά του πολέμου

 

Στις λεπτομέρειες της Ιστορίας, που έχουν, όμως, και τη σημασία τους, αξίζει να καταγραφεί και η στάση του Μουσολίνι απέναντι στον πόλεμο της Λιβύης. Είναι γνωστό πως ο Μουσολίνι ξεκίνησε ως ένας από τους ηγέτες της αριστερής επαναστατικής πτέρυγας του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, για να καταλήξει ο ιδρυτής του ιταλικού φασισμού και να βρει οικτρό τέλος το 1945. Στη διάρκεια του πολέμου στη Λιβύη, πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις των σοσιαλιστών εναντίον του βασιλιά, μαζί με τον Πιέτρο Νένι, εμβληματική μορφή του ιταλικού σοσιαλιστικού κινήματος. Και οι δύο πρωτοστάτησαν στις αιματηρές διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις που έγιναν στην περιοχή της Εμίλια-Ρομάνια. Ιδιαίτερα σκληρές ήταν οι συγκρούσεις στο Φορλί, όπου ο Μουσολίνι πρωταγωνίστησε στο ξήλωμα των πεζοδρομίων και το στήσιμο οδοφραγμάτων. Τότε συνελήφθη μαζί με τον Νένι. Καταδικάστηκαν ο Μουσολίνι σε επτά μήνες φυλακή και ο Νένι σε δώδεκα, για υποκίνηση σε στάση.

 

Οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα – Η πώληση του Καστελόριζου

Στις 5 Μαΐου 1912 τα Δωδεκάνησα άλλαξαν σελίδα στην ιστορία τους. Ο στρατηγός Τζιοβάνι Αμέλιο, αρχηγός του ιταλικού εκστρατευτικού σώματος, καταλαμβάνει τη Ρόδο και ορίζεται γενικός διοικητής των νησιών. Η κατάληψη γίνεται εύκολα και χωρίς απώλειες για τους νέους κυρίαρχους της Δωδεκανήσου. Νωρίτερα, στις 26 Απριλίου, είχε καταληφθεί η Αστυπάλαια. Μετά τη Ρόδο ήρθε και η σειρά των υπόλοιπων νησιών. Στις 8 Μαΐου κατελήφθη η Χάλκη. Ακολούθησαν μέσα στο Μάιο η Τήλος, η Λέρος , η Πάτμος, η Κάλυμνος και τα άλλα νησιά. Αρχικά οι Ιταλοί εμφανίστηκαν στους κατοίκους ως φίλοι και ομόθρησκοι. Όμως σύντομα απεκαλύφθη ότι στόχος τους ήταν η αλλοίωση της εθνικής συνείδησης, των θρησκευτικών φρονημάτων και η αφομοίωση των Δωδεκανησίων στο κράτος της Ρώμης. Οι Ιταλοί παρέμειναν στα νησιά, με βάση και τη συνθήκη της Λωζάνης (1923) και την ιταλοτουρκική συνθήκη του 1932 για το Καστελόριζο, έως τον Σεπτέμβριο του 1943. Ακολούθησαν οι Γερμανοί μετά την ιταλική συνθηκολόγηση στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με τη σειρά τους οι γερμανικές δυνάμεις συνθηκολόγησαν στα Δωδεκάνησα στις 8 Μαΐου 1945. Τρία χρόνια μετά, το Μάιο του 1948, τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν και επισήμως στο ελληνικό κράτος.

 

Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ (24 Ιουλίου 1923)

 

Τα άρθρα της συνθήκης της Λωζάνης που αφορούν το καθεστώς των Δωδεκανήσων είναι τα παρακάτω:

Άρθρον 12

Η ληφθείσα τη 13η Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου 17/30 Μαΐου 1913, και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών), ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, επικυρούται, υπό την επιφύλαξιν των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τας υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρον 15. Εκτός αντιθέτου διατάξεως ης παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλλίων της ασιατικής ακτής, παραμένουσι υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν.

Άρθρον 15

Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπάλαιας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό την Ιταλίαν και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου.

Άρθρον 16

Η Τουρκία δηλοί ότι παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης Συνθήκης ορίων, ως και επί των νήσων, εκτός εκείνων ων η κυριαρχία έχει αναγνωρισθή αυτή δια της παρούσης Συνθήκης, της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων. Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου δεν θίγουσι τας συνομολογηθείσας ή συνομολογηθησομένας ιδιαιτέρας συμφωνίας μεταξύ της Τουρκίας και των ομόρων χωρών λόγω της γειτνιάσεως αυτών.

Άρθρον 22

Υπό την επιφύλαξιν των γενικών διατάξεων του άρθρου 27, η Τουρκία δηλοί ότι αναγνωρίζει την οριστικήν κατάργησιν παντός δικαιώματος ή προνομίου πάσης φύσεως, ων απήλαυεν εν Λιβύη δυνάμει της Συνθήκης της Λωζάννης της 18 Οκτωβρίου 1912 και των συναφών πράξεων.

Άρθρον 26

Η Τουρκία δηλοί από τούδε ότι αναγνωρίζει και αποδέχεται τα σύνορα της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδος, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας, του Σερβο-Κροατο-Σλοβενικού και του Τσεχοσλοβακικού Κράτους, ως ταύτα καθορίζονται ή θέλουσι καθορισθή υπό των προβλεπομένων εν άρθρω 25 Συνθηκών ή υπό πάσης συμπληρωματικής συμβάσεως.

Άρθρον 30

Οι Τούρκοι υπήκοοι, οι εγκατεστημένοι εις τα εδάφη, άτινα, δυνάμει των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης, αποσπώνται της Τουρκίας, καθίστανται αυτοδικαίως και κατά τους όρους της εγχωρίου νομοθεσίας υπήκοοι του Κράτους εις ο το έδαφος μεταβιβάζεται.

   

Η ΙΤΑΛΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ (4 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1932)

 

Η κατάληψη του Καστελόριζου από τους Ιταλούς έχει τη δική της ξεχωριστή ιστορία σε σχέση με τα άλλα Δωδεκάνησα. Από το 1836 και στο πλαίσιο των αλλαγών (τανζιμάτ) στο οθωμανικό κράτος το Καστελόριζο είχε ένα καθεστώς εσωτερικής αυτοδιοίκησης με ένα επιεικές φορολογικό «δόσιμο» που δεν ξεπερνούσε τις 480 χρυσές λίρες. Οι συνθήκες αυτές επέτρεψαν στους κατοίκους του νησιού να προοδεύσουν οικονομικά. Την 1η Μαρτίου 1913 οι Καστελορίζιοι ξεσηκώθηκαν και κατέλυσαν τις τουρκικές αρχές. Στο νησί έφτασε και αντάρτικο σώμα από βρακοφόρους Κρητικούς με ενθάρρυνση του Ίωνος Δραγούμη, τότε τμηματάρχη του υπουργείου Εξωτερικών, που έστειλε, εν αγνοία του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, «ημιεπίσημο διοικητικό συμβούλιο». Ο Βενιζέλος διαφώνησε και έστειλε τηλεγράφημα στη δημογεροντία στο οποίο ανέφερε ότι «…η βασιλική κυβέρνηση αποστέργει πάσην δυνάμει ένεκα ισχυρών λόγων την επανάστασιν της νήσου». Έπειτα από αυτό οι Κρήτες απεχώρησαν και τη φύλαξη του νησιού ανέλαβε σώμα Καστελοριζίων πολιτοφυλάκων. Το Δεκέμβριο του 1915 γερμανικά πυροβόλα από τις εγγύς τουρκικές ακτές έβαλαν κατά του νησιού. Εκμεταλλευόμενοι το γεγονός αυτό, παρενέβησαν οι Γάλλοι και κατέλαβαν το νησί για να το μετατρέψουν σε βάση. Το κράτησαν έως την 1η Μαρτίου 1921 οπότε και το παρεχώρησαν έναντι υψηλού χρηματικού ανταλλάγματος στην Ιταλία. Δύο χρόνια μετά, οι Ιταλοί και οι Τούρκοι υπογράφουν συνθήκη για το καθεστώς των νησίδων μεταξύ των ακτών του Καστελόριζου και της Ανατολίας.

 

Το κείμενο αυτής της συνθήκης έχει ως εξής:

«Η Βασιλική Κυβέρνηση της Ιταλίας

εκπροσωπούμενη από την Αυτής Εξοχότητα τον Βαρόνο Αλοίζι, Έκτακτο και Πληρεξούσιο Πρεσβευτή στην Τουρκία,

αφ’ ενός

και η Κυβέρνηση της Τουρκικής Δημοκρατίας

εκπροσωπούμενη από την Αυτής Εξοχότητα τον Δόκτορα Κύριο Τεβφίκ Ρουστού Μπέη, Υπουργό των Εξωτερικών, βουλευτή Σμύρνης

αφ’ ετέρου

ωθούμενοι από την επιθυμία διατήρησης και επί πλέον ενίσχυσης των σχέσεων σοβαρής φιλίας που ευτυχέστατα υπάρχουν μεταξύ των, απεφάσισαν να τακτοποιήσουν με μία απευθείας διευθέτηση την διαφορά που προέκυψε μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας σε σχέση με την κυριαρχία επί των νησίδων που βρίσκονται μεταξύ των ακτών της Ανατολίας και της νήσου Καστελόριζο καθώς και επί της νησίδας Καρά-Αντά και να προχωρήσουν στον καθορισμό των χωρικών υδάτων των περιβαλλόντων τις ανωτέρω αναφερθείσες νησίδες, των οποίων η κυριότης έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης μεταξύ των, ως συνέχεια της ερμηνείας των σχετικών με αυτές διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης.

Οι υπογράφοντες, αφού παρουσίασαν τα παραστατικά των αρμοδιοτήτων των σύμφωνα με τα καθιερωμένα νομοτύπως, συνεφώνησαν στα ακόλουθα σημεία:

Άρθρον 1

Η Ιταλική Κυβέρνηση αναγνωρίζει την κυριαρχία της Τουρκίας στις παρακάτω αναφερόμενες νησίδες:

Βόλο (Κατάλ-Αντά), Οχέντρα (Ουβέντιρε), Φουρνάκια (Φουρνάκια), Κάτω Βόλο (Κατοβόλο), Πρασσούδι (Πρασούδι) (στα νοτιοδυτικά της Κάτω Βόλο).

Οι νησίδες της Τσαταλότα, Πηγή, Νησί της Πηγή, Ρεσίφ, Αγρικέλλα, Προυσσεκλής (Βράχος), Πάτνω Μάκρη, Κάτω Μάκρη (συμπεριλαμβανομένων και των βράχων), Μαράθι, Ρόκκοι Βουτσάκοι (Ρόκκο Βουτσάκι), Ντάσια (Ντάσια), Νησί της Ντάσια Πρασσούδι (Βόρεια της Ντάσια), Αλιμεντάρια (Αλιμεντάρια), Καράβολα (Καράβολα).

Άρθρον 2

Η νησίδα Καρά-Αντά, ευρισκόμενη μέσα στον κόλπο του Μποντρούμ, ανήκει επίσης στην Τουρκία.

Άρθρον 3

Αντίθετα η Τουρκική Κυβέρνηση αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ιταλίας πάνω στις νησίδες που βρίσκονται μέσα στη ζώνη την καθοριζόμενη από μία περιοχή που θα έχει ως κέντρο τον τρούλο της Εκκλησίας της πόλης του Καστελόριζο και ως ακτίνα την απόσταση μεταξύ του αναφερόμενου κέντρου και το Ακρωτήριο Αγίου Στεφάνου (σημείο ανεμοδείκτη) δηλαδή:

Ψωράδια, Πολύφαδος, Άγ. Γεώργιος (δύο νήσοι αναφερόμενες στον αγγλικό χάρτη Νο 236, Άγιος Γεώργιος, αυτή στα νότια και Αγρελαία, αυτή στα Βόρεια. Ψωμί (Στρογγυλό, αγγλικός χάρτης 236), Κουτσουμπόρα (Κουτσούμπας) (Βράχοι), Μαύρο Πινάκι (Μαύρο Πινάκι) Μαύρο Ποινής (Μαύρο Ποινή).

Εκτός από τις νησίδες τις περιλαμβανόμενες στην ανωτέρω περιφέρεια, οι νησίδες Άγιος Γεώργιος (Ρω), Δραγονέρα, Ρως και Υψηλή (Στρογγυλή) θα ανήκουν επίσης στην Ιταλία.

Άρθρον 4

Εξυπακούεται ότι όλα τα νησιά, όλες οι νησίδες και οι βράχοι που βρίσκονται στις δύο πλευρές της οριοθετικής γραμμής, των υδάτων όπως ορίζεται με την παρούσα Συνθήκη και των οποίων τα ονόματα, είτε αναφέρονται είτε όχι, ανήκουν στο Κράτος στου οποίου την κυριαρχία βρίσκεται η ζώνη όπου βρίσκονται οι ανωτέρω νήσοι, νησίδες και βράχοι.

Άρθρον 5

Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα μέρη συνεφώνησαν επίσης στον προσδιορισμό της αιγιαλίτιδας ζώνης ως ακολούθως:

Προς τα Ανατολικά:

Από ένα σημείο βρισκόμενο στη μέση της απόστασης μεταξύ του ακρωτηρίου Άγιος Στέφανος (σημείο ανεμοδείκτη) και το ακρωτήριο Γάτα:

Από εκεί σε ευθεία γραμμή έως ένα σημείο βρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ Ψωμί και Προσσεκλής (Προυσσεκλή):

Από το σημείο αυτό σε ευθεία γραμμή σε ένα σημείο ευρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ Μαύρο Ποινί και Προυσεκλής.

Από το σημείο αυτό σε ευθεία γραμμή σε ένα σημείο βρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ της μύτης Νίφτης και του βράχου Προυσεκλής.

Από το τελευταίο αυτό σημείο σε ευθεία γραμμή σε ένα σημείο ευρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ της Βορειοανατολικής ακτής της νήσου Υψηλή (Στρογγυλή) και της Νοτιοδυτικής ακτής της νήσου Νησσί της Ντάκια.

Από το σημείο αυτό, σε ευθεία γραμμή έως ένα σημείο που βρίσκεται τρία μίλια νότια του Τουνγκ-Μπουρνού.

Προς τα Νότια:

Από το τελευταίο αυτό σημείο η γραμμή περνά ακριβώς από ένα σημείο βρισκόμενο τρία μίλια Νότια της μύτης Νότια-Υψηλή για να συναντήσει τη θαλάσσια οριοθετική γραμμή η οποία δεν συζητείται.

Προς τα Βόρεια:

Από το σημείο που βρίσκεται στο μέσο της απόστασης μεταξύ του Ακρωτηρίου Άγιος Στέφανος (σημείο ανεμοδείκτη) και Ακρωτήριο Γάτα, η γραμμή πηγαίνει σε ευθεία γραμμή σε ένα σημείο που βρίσκεται στο μέσο της απόστασης ανάμεσα στο Ακρωτήριο Άγιος Στέφανος (σημείο ανεμοδείκτη) και το ακρωτήριο Βαθύ.

Από το σημείο αυτό σε ευθεία γραμμή έως ένα σημείο βρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ του ακρωτηρίου Λιμενάρι και τους βράχους Βουτσάκι.

Από το τελευταίο αυτό σημείο, μέχρι ένα σημείο βρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ της νήσου Δραγονέρα και των βράχων Βουτσάκι (Βράχοι Βουτσάκι).

Από το τελευταίο αυτό σημείο η γραμμή προχωρά προς το Βορρά έως ένα σημείο βρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ του σημείου Βορειοανατολικά της νήσου Αγ. Γεωργίου (Ρω) και το πλησιέστερο σημείο της ακτής της Ανατολίας, Βόρεια του ακραίου σημείου της νήσου. Από το σημείο αυτό, έως ένα σημείο ευρισκόμενο στο μέσο της απόστασης μεταξύ Πρασσούδι και το σημείο Νοτιο-δυτικά της νήσου Αγ. Γεωργίου (Ρω).

Από το τελευταίο αυτό σημείο, η γραμμή συνεχίζεται σε ευθεία γραμμή έως ένα σημείο βρισκόμενο τρία μίλια Νότια της νήσου Βόλο για να ενωθεί με τη θαλάσσια συνοριακή γραμμή η οποία δεν συζητείται.

Η διαχωριστική γραμμή, όπως αυτή περιγράφεται στο παρόν άρθρο, οριζομένη από τα Υψηλά Συμβαλλόμενα μέρη, προκειμένου να καθορισθεί πού ανήκουν τα νησιά αυτά και οι νησίδες που βρίσκονται από την μία και την άλλη πλευρά της γραμμής αυτής, συναντά στα Ανατολικά σε ένα σημείο ευρισκόμενο σε τρία (3) μίλια απόσταση Νότια της νήσου Βόλο, τα γενικά θαλάσσια σύνορα, τα οποία δεν μπαίνουν καθόλου σε συζήτηση μεταξύ της Τουρκίας και της Ιταλίας.

Άρθρον 6

Τα ονόματα των αναφερόμενων τόπων προέρχονται από τους χάρτες ιταλικό (624), γαλλικό (5551) και αγγλικό (236).

Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι σε περίπτωση διαφορών μεταξύ του κειμένου της παρούσας Συνθήκης και των συνημμένων χαρτών σε αυτό θα ληφθεί υπ’ όψιν το κείμενο.

Η παρούσα Συνθήκη θα επικυρωθεί και οι επικυρώσεις αυτές θα ανταλλαγούν στη Ρώμη, μόλις αυτό θα καταστεί δυνατό.

Η Σύμβαση θα τεθεί σε ισχύ 15 ημέρες μετά την ημερομηνία της ανταλλαγής των επικυρώσεων.

Προς επιβεβαίωση των ανωτέρω οι διαπιστευμένοι αντιπρόσωποι των Υψηλών Συμβαλλομένων Μερών υπέγραψαν την παρούσα Συνθήκη θέτοντες επ’ αυτής τις σφραγίδες των.

Εγένετο σε δύο αντίτυπα στην Άγκυρα, στις 4 Ιανουαρίου 1932».

(ΑΛΟΙΖΙ)

(Τ. ΡΟΥΣΤΟΥ)»

 

Συνθήκη Ιταλίας – Τουρκίας της 28ης.12.1932

Τα θαλάσσια σύνορα των υπολοίπων Δωδεκανήσων καθορίσθηκαν από την ιταλοτουρκική συνθήκη της 28ης Δεκεμβρίου 1932, με βάση τα όσα περιλαμβάνονταν στη συνθήκη της 4ης Ιανουαρίου του ίδιου χρόνου, και την υπέγραψαν στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες και σε αυτήν μετά τα προκαταρκτικά αναφέρονται τα εξής:

«…Πριν προχωρήσουν στην χάραξη της συνοριακής γραμμής ο Ιταλός αντιπρόσωπος και οι Τούρκοι αντιπρόσωποι, συνεφώνησαν, προκειμένου να αποφευχθεί κάθε διαφορά απόψεων οι οποίες θα ήταν δυνατόν να προκύψουν κατά τις διαπραγματεύσεις, πάνω στις ακόλουθες αρχές σε ό,τι αφορά τον καθορισμό της συνοριακής γραμμής:

1. Η συνοριακή γραμμή έχει χαραχθεί για να ορισθεί σε ποιον ανήκουν τα εδάφη που κατέχονται από τα δύο κράτη και όχι να διαχωρισθεί η θάλασσα.

2. Ταυτόχρονα, από την ελάχιστη απόσταση μεταξύ των εδαφών των δύο μερών έως μία απόσταση 12 μιλίων (1 μίλι=1.852 μέτρα), η συνοριακή γραμμή θα καθορίζει την κυριαρχία των δύο χωρών πάνω στα θαλάσσια ύδατα. Είναι, κατά συνέπεια, προφανές ότι στα μέρη όπου η απόσταση αυτή υπερβαίνει τα 12 μίλια η οριοθετική γραμμή δεν επηρεάζει τον καθορισμό της έκτασης των χωρικών υδάτων των δύο χωρών.

Μετά από αυτό, οι δύο αντιπροσωπείες με κοινή συμφωνία χάραξαν στους αγγλικούς υδρογραφικούς χάρτες Νο 236, 872, 1546 τη συνοριακή γραμμή, η οποία περνά από τα ακόλουθα σημεία:

1. Δέκα (10) μίλια νότια της νησίδας Βόλο.

2. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του φάρου Κουμπουρνού (Ρόδος) και το σημείο Πάντιαν (Ανατολίας).

3. Στο μισό της απόστασης μεταξύ του φάρου Κουμπουρνού (Ρόδος) και το σημείο Πάντιαν (Ανατολίας).

4. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του φάρου Κουμπουρνού (Ρόδος) και νήσου Ελίζα (Ανατολίας).

5. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Νέας πόλης (Ανεμόμυλος Ρόδου) και νήσου Ίψερα (Ανατολίας).

6. Στο μέσο της απόστασης Αγίου Μηνά (ερείπια Ρόδου) και ακρωτηρίου Αλούπο (Ανατολίας).

7. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του σημείου Φιλονίκα (Σύμης) και ακρωτηρίου Βόλπε (Ανατολίας).

8. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του σημείου Ταβέρι (Σύμης) και ακρωτηρίου Αποστόλη (Ανατολίας).

9. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Ταβέρι (Σύμης) και σημείου Καρά (Ανατολίας).

10. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του σημείου Ταβέρι (Σύμης) και σημείου Σαγίταμ (Ανατολίας).

11. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Κόντρος (Σύμης) και Κουρού Μπουρνού (Ανατολίας).

12. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Κεφαλά (Σύμης) και σημείου Ινζάχ (Ανατολίας).

13. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Πισκοπή (Πισκοπή ή Τήλο) και σημείου Ινζάχ (Ανατολίας).

14. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ νήσου Γάιδαρο (Πισκοπή) και ακρωτηρίου Παλαμίδα (Ανατολίας).

15. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ νήσου Γάιδαρο (Πισκοπή Ν-Α) και ακρωτηρίου Κρίο (Ανατολίας).

16. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Φιλόδι (Νίσυρος) και ακρωτηρίου Κρίο (Ανατολίας).

17. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Αντεμάκη (Κως) και σημείου Τεκίρ (Ανατολίας).

18. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Βαλαρέ (ερείπια Κω) και σημείου Τεκίρ (Ανατολίας).

19. Από σημείο Τεκίρ διά 329º σε 4,3 μίλια.

20. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ ακρωτηρίου Φούκα (Κως) και νήσου Μορντάλα (Ανατολίας).

21. Από το ακρωτήριο Φούκα (Κως) διά 108º σε 4,1/6 μίλια.

22. Από ακρωτήριο Φούκα (Κως) διά 60º,5 σε 4,5 μίλια.

23. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Λούρο ή Λούπο (Κως) και του σημείου Ν.Α. (σκόπελος Καρά-Αντά).

24. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του σημείου Λούρο ή Λούπο (Κως) και νήσου Γκιρετζήκ (Ανατολίας).

25. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Λούρο (ή Λούπο) (Κως) και νήσου Ουτσιάν (Ανατολίας).

26. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του φάρου του σημείου Κουμ (Κως) και σημείου Αρκίαλλα (Ανατολίας), βλ. αγγλικό χάρτη Νο 1.899.

27. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ ακρωτηρίου Ρούσσα (Κάππαρι) και του φάρου του σημείου Χουσσεΐν (Ανατολίας).

28. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ σημείου Βασιλική (Κάππαρη) και Λόντο (Ανατολίας).

29. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Καραψιλή (Κάλυμνος) και Ατσάκι (Ανατολίας).

30. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Καρντάκ (Κως) και νήσου Κάτω (Ανατολίας).

31. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ του φάρου της Καλόλιμνος και της Νότιας εδαφικής γλώσσας της Ποντικούσας (Ανατολίας).

32. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ Αγίας Κυριακής και της Βόρειας εδαφικής γλώσσας της Σαντάμ (Πενινσουλα).

33. Από Ν.Α. γλώσσα της νήσου Φάρμακο διά 107º στα 3,4 μίλια.

34. Στο μέσο της απόστασης της εδαφικής γλώσσας Ν.-Α. της Φάρμακο και Μονοδέντρι (Ανατολίας).

35. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ της εδαφικής γλώσσας Ν.Α. της νήσου Γάιδαρο και σημείου Μέαντερ.

36. Στο μέσο της απόστασης της Βόρειας εδαφικής γλώσσας της νήσου Νερό (Γάιδαρο) και του Κάβο Πλάκες (Ανατολίας).

37. Στο μέσο της απόστασης μεταξύ της Βόρειας εδαφικής γλώσσας της Ψαθονήσου (Γάιδαρο) και του Νότιου σημείου της νήσου Θεοπόροι (Ανατολίας).

Η συνοριακή γραμμή, που χαράσσεται μέσω των 37 παραπάνω καθορισμένων σημείων, συναντάται με το δυτικό άκρο της συνοριακής γραμμής της νήσου Καστελόριζο, συνοριακή γραμμή που έχει καθορισθεί στη Συνθήκη της 4ης Ιανουαρίου 1932.

Τέλος, από το ακραίο ανατολικό άκρο της συνοριακής γραμμής του Καστελόριζου (σημείο καθοριζόμενο με το ρωμαϊκό αριθμό Ι), η γραμμή προεκτείνεται μέσω του ρωμαϊκού αριθμού ΙΙ και σταματά στο ρωμαϊκό σημείο ΙΙΙ.

Τα ρωμαϊκά σημεία ΙΙ και ΙΙΙ καθορίζονται ως ακολούθως:

Το ρωμαϊκό σημείο ΙΙ βρίσκεται σε 10 μίλια στα Νότια του Τουγκ Μπουρνού.

Το ρωμαϊκό σημείο ΙΙΙ βρίσκεται σε 10 μίλια Νότια της εδαφικής γλώσσας της Χελιδονιάς (αγγλικός χάρτης Νο 236).

Η ορθογραφία των παραπάνω αναφερομένων τόπων πάρθηκε από τους παραπάνω αναφερόμενους αγγλικούς χάρτες.

Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ του παρόντος κειμένου και των προσαρτημένων χαρτών ισχύει το κείμενο».

Συνθήκη των Παρισίων του 1947

 

Τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν επισήμως στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Παρισίων, που υπέγραψαν οι σύμμαχες χώρες (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία κ.λπ.) στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την Ιταλία. Τα άρθρα που αναφέρονται στην Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα είναι τα παρακάτω:

«Τμήμα V. Ελλάς – Ειδικοί Όροι

Άρθρον 14

1. Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λιψόν, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον, ως και τας παρακειμένας νησίδας.

2. Αι ανωτέρω νήσοι θα αποστρατιωτικοποιηθώσι και θα παραμείνωσιν αποστρατιωτικοποιημέναι.

3. Αι διατυπώσεις και οι τεχνικοί όροι της μεταβιβάσεως των νήσων τούτων εις την Ελλάδα θέλουσι καθορισθή διά συμφωνίας μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδος και διακανονισμοί θέλουσιν επέλθη ίνα η αποχώρησις των ξένων στρατευμάτων τερματισθή το βραδύτερον ενεννήκοντα ημέρας μετά την έναρξιν της ισχύος της παρούσης Συνθήκης.

   

Ο ελληνικός νόμος για την προσάρτηση της Δωδεκανήσου

Τα Δωδεκάνησα, σύμφωνα με το νόμο Ν. 518/1948 (ΦΕΚ Α-7/9.1.1948) «Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα» που ψήφισε η Δ Αναθεωρητική Βουλή, προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα από τις 28 Οκτωβρίου 1947. Προηγουμένως η ελληνική κυβέρνηση είχε καταστήσει σαφές και με συγκεκριμένες κινήσεις ότι τα Δωδεκάνησα ανήκουν στην Ελλάδα. Το Μάιο του 1945 πήγε στη Ρόδο, σε μια συμβολική κίνηση, ο τότε αντιβασιλέας, αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός Παπανδρέου. Τα άρθρα του νόμου του 1947 είναι τα εξής:

 

«Άρθρον 1

Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψοί, Σύμη, Κως και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, είναι προσηρτημέναι εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28 Οκτωβρίου 1947.

Άρθρον 2

Η γραμμή των συνόρων μεταξύ της Δωδεκανήσου και της Τουρκίας διέρχεται διά των ακολούθων ηριθμολογημένων σημείων.

Η γεωγραφική θέσις των διαφόρων σημείων της γραμμής ταύτης προσδιορίζεται λεπτομερώς κατωτέρω και αναφέρεται εις τους Βρεττανικούς υδρογραφικούς χάρτας (British Admiralty) Νο 236, 872, 1546.

1. 10 μίλλια προς Νότον της άκρας Tugh Burnu (Τουρκία) (Χ. Β. Ν. Νο 236).

2. 3 μίλλια προς Νότον της Νοτίας άκρας της νησίδος Hypsili.

3. 3 μίλλια προς Νότον της άκρας Tugh Burnu.

4. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Βορειοανατολικήν άκραν της νησίδος Hypsili με την Νοτιοδυτικήν άκραν της νησίδος Nissi tis Dacia.

5. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Niphtis με την βραχονησίδα Prassoudi (Prousseclis) (Χ. Β. Ν. 236 Λιμενοδείκτης Kastellorizo).

6. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την βραχονησίδα Mavro Poinis με την βραχονησίδα Prassoudi (Prousseclis).

7. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την νησίδα Strongulo (Psomi) με την βραχονησίδα Prassoudi (Prousseclis).

8. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν St. Stephano (wind ward)με την άκραν Gata (Τουρκία) (Χ. Β. Ν. 236).

9. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν St. Stephano (wind ward) με την άκραν Vathi (Τουρκία).

10. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Limenari (Καστελλόριζον) με την βραχονησίδα Voutzaki.

11. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την νησίδα Tragonera με την Βραχονησίδα Voutzaki.

12. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Βορειοανατολικήν άκραν της νήσου St. Georgio με το προς Βορράν πλησιέστερον σημείον της έναντι Τουρκικής Ακτής.

13. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Νοτιοδυτικήν άκραν της Νήσου St. Georgio με τη νησίδα Prason.

14. 3 μίλλια προς Νότον της Νοτιοδυτικής άκρας της νήσου Volos.

15. 10 μίλλια προς Νότον της νήσου Volos.

16. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον φάρον Kum Burnu (Ρόδος) με την άκραν Kapula (Τουρκία).

17. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον φάρον Kum Burnu (Ρόδος) με την άκραν Pandion (Τουρκία) (Χ. Β. Ν. Νο 872).

18. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον φάρον Kum Burnu (Ρόδος) με την νήσον Elesa (Τουρκία).

19. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον ανεμόμυλον της Vilia Nuova (Ρόδος) με την νήσον Ipsera (Τουρκία).

20. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τα ερείπια της εκκλησίας Agiow Minas (Ρόδος) με την άκραν Alupo (Τουρκία).

21. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Philonika (Σύμη) με την άκραν Noria ή Volpe (Τουρκία).

22. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Taveri (Σύμη) με την άκραν Apostoli (Τουρκία).

23. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Taveri (Σύμη) με την άκραν Kara (Τουρκία).

24. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Taveri (Σύμη) με την άκραν Saytam (Τουρκία).

25. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Kondros (Σύμη) με την άκραν Kuruburnu (Τουρκία).

26. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Kerhala (Σύμη) με την άκραν Ihjah (Τουρκία).

27. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Piskori H. D. (Τήλου) με την άκραν Ihjah (Τουρκία).

28. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την νήσον Gaidaro (Β.Δ. Τήλου) με την άκραν Palamida (Τουρκία).

29. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την νήσον Gaidaro (Β.Δ. Τήλου) με την άκραν Dava (Τουρκία).

30. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Philodo (Νίσυρος) με την άκραν Krio (Τουρκία).

31. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Andemaki (Κως) με την άκραν Tekir (Τουρκία).

32. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την θέσιν Valaree (ερείπια Κως) με την άκραν Tekir (Τουρκία).

33. 4,3 μίλλια προς 329º από άκρας Tekir (Τουρκία).

34. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Phuka (Κως) με την νήσον Mordala (Τουρκία).

35. 4 1/6 μίλλια προς 108º από άκρας Phuka (Κως).

36. 4,5 μίλλια προς 060º από άκρας Phuka (Κως).

37. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Luro (Κως) με την βραχονησίδα την κειμένην εις την Νοτιοανατολικήν άκραν της νήσου Kara ada (Τουρκία).

38. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Luro (Κως) με την νησίδα Guirejik (Τουρκία).

39. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Luro (Κως) με την νησίδα Utchian (Τουρκία).

40. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον φάρον της άκρας Kum (Κως) με την άκραν Arkialla (Τουρκία).

41. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Russa (Ψέριμος) με τον φάρον Hussein (Τουρκία).

42. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Vassiliki (Ψέριμος) με την βραχονησίδα Lodo (Τουρκία).

43. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την άκραν Karapsilli (Κάλυμνος) με την νησίδα Atsaki (Τουρκία).

44. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τας βραχονησίδας Kardak με την νησίδα Kato (Τουρκία) (Χ. Β. Ν. 1546).

45. Το μέσον της γραμμής της ενούσης τον φάρον της νήσου Kalolimno με την Νοτίαν άκραν της νήσου Pondicusa (Buruk keremit adasi).

46. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την νησίδα Agia Kyriaki με την Βορείαν άκραν της χερσονήσου Sandama (Τουρκία).

47. 3,4 μίλλια προς 107º από Νοτιοανατολικής άκρας νήσου Pharmako.

48. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Νοτιοανατολικήν άκραν της νήσου Pharmako με την άκραν Monodendri (Tek Agac Burnu) (Τουρκία).

49. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Νοτιοανατολικήν άκραν της νήσου Gaidaro (άκρα Toli) με την άκραν Meander (Τουρκία).

50. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Ανατολικήν άκραν της νήσου Nero (Gaidaro) με την άκραν Cavo plakes (Τουρκία).

51. Το μέσον της γραμμής της ενούσης την Βορείαν άκραν της νησίδος Psathonisi με την Νοτίαν άκραν της νησίδος Thaeperi (Giladasi) (Τουρκία).

Η γραμμή των συνόρων, διερχομένη διά των 51 καθοριζομένων ανωτέρω σημείων, ενούται με το Νότιον όριον των θαλασσίων ελληνοτουρκικών συνόρων ως ταύτα καθορίζονται εις το άρθρον 12 της μετά της Τουρκίας Συνθήκης ειρήνης της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου 1923.

Εις περίπτωσιν διαφοράς μεταξύ του κειμένου του παρόντος άρθρου και των Βρεττανικών Χαρτών ισχύει το κείμενον».

πηγη