Το τέλος της Τουρκίας ως στηρίγματος της Δύσης στη Μέση Ανατολή

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΤΙΜΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΜΕ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΚΡΑΤΗ

του Δρ. Κωνσταντίνου Γρίβα
Εδώ και αρκετά χρόνια, η Άγκυρα «πουλάει» στη Δύση τη γεωγραφική της γειτνίαση με προβληματικές χώρες.

Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου ήταν η ίδια η Σοβιετική Ένωση. 


Εκείνον τον καιρό, η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που είχε σύνορα απευθείας με τη Σοβιετική Ένωση, με εξαίρεση, φυσικά, τα περιορισμένης έκτασης και σχετικά μικρής γεωστρατηγικής αξίας σύνορα της Νορβηγίας με τη Ρωσία στον απώτατο ευρωπαϊκό Bορρά.

Με άλλα λόγια, η Τουρκία τότε εμφανιζόταν ως η πρώτη γραμμή άμυνας της Δύσης έναντι της Σοβιετικής Ένωσης.

Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη γέννηση της Αρμενίας, της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν στη θέση των περιοχών που συνόρευαν με την Τουρκία, πολλοί είπαν ότι ο ρόλος της Άγκυρας στη Δυτική γεωστρατηγική μειώθηκε μέχρι εξαλείψεως. Ίσως να γινόταν έτσι, αν δεν συνέβαιναν δύο γεγονότα.

Το πρώτο ήταν η πτώση του καθεστώτος του Σάχη στο Ιράν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και η δημιουργία μιας επικίνδυνης αντιαμερικανικής θεοκρατικής χώρας, εκεί που μέχρι πρότινος βρισκόταν ένα από τα σημαντικότερα προπύργια της αμερικανικής γεωστρατηγικής.
Το δεύτερο ήταν ο πόλεμος του Κόλπου το 1991, με το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν να μετατρέπεται και αυτό σε μια απειλή για τη Δύση. 

Έτσι, η Τουρκία συνέχισε να εμφανίζει τον εαυτό της ως το άμεσο σύνορο της Δύσης με τρεις «χώρες παρίες» (rogue states) – και συγκεκριμένα με το Ιράκ, τη Συρία και το Ιράν.

Όμως τα χρόνια πέρασαν, και σήμερα βρισκόμαστε σε μια εντελώς νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή. Το Ιράκ και η Συρία έχουν αποδομηθεί, και στο κέντρο των δύο χωρών τείνει να δημιουργηθεί ένα ανεξέλεγκτο ισλαμιστικό μόρφωμα.

Ταυτοχρόνως, το Ιράν, δειλά δειλά, αρχίζει να εμφανίζεται ως ένας υποψήφιος σταθεροποιητικός παράγοντας που μπορεί να βγάλει το φίδι από την τρύπα για τους Αμερικανούς, αντιμετωπίζοντας αποφασιστικά τους ισλαμιστές του ISIL στο Ιράκ και τους φονταμενταλιστές στη Συρία, με τη βοήθεια της επίσης σηιτικής και φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ.

Έτσι, απέναντι σε ένα υποψήφιο «εξημερωμένο» Ιράν, η Τουρκία δεν μπορεί για πολύ να συνεχίσει να πουλάει τον εαυτό της ως προμετωπίδα της Δύσης.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΦΙΛΟΔΥΤΙΚΟΥ ΚΟΥΡΔΙΣΤΑΝ

Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η Τουρκία εντός ολίγου ενδέχεται να βρεθεί να συνορεύει με δύο κουρδικά κρατικά μορφώματα, τα οποία στο μέλλον ενδέχεται να ενωθούν σε ένα μεγαλύτερο Κουρδιστάν, που θα χρειάζεται μόνο ένα ακόμη βήμα για την εθνική του ολοκλήρωση: την ενσωμάτωση των κουρδικών περιοχών στη νοτιοανατολική Τουρκία.

Και δεν είναι μόνο ότι το ιρακινό Κουρδιστάν είναι εν δυνάμει εχθρικό για την Τουρκία, έστω και αν αυτή τη στιγμή φαίνεται πως έχει επιτύχει μια τακτική συμμαχία με αυτό εναντίον της κεντρικής ιρακινής κυβέρνησης. Το ζήτημα είναι ότι το Κουρδιστάν είναι φιλοαμερικανικό και φιλοϊσραηλινό, και αποτελεί στήριγμα για τη Δυτική γεωστρατηγική στην περιοχή.

Επιπροσθέτως, η ύπαρξη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου υψηλής ποιότητας στο ιρακινό Κουρδιστάν το καθιστά ακόμη πιο πολύτιμο για τη Δύση, ενώ οι υδάτινοι πόροι του είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για το Ισραήλ.

Με άλλα λόγια, η Τουρκία, από εκεί που βρισκόταν να συνορεύει με μια ομάδα «κακών παιδιών» και έτσι ήταν σε θέση να πουλάει τον εαυτό της σαν προπύργιο της Δύσης, τώρα στη θέση τους έχουν προκύψει δύο σίγουροι και ένας υποψήφιος φίλος των Δυτικών, που είναι ταυτοχρόνως μεγάλος υποψήφιος εχθρός των Τούρκων.

Έτσι, η Τουρκία απειλεί στο να εξελιχθεί σε πρόβλημα για τους Αμερικανούς, από στήριγμα που ήταν μέχρι σήμερα.

Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΝΟΣ «ΕΞΗΜΕΡΩΜΕΝΟΥ» ΙΡΑΝ

Σε αντίθεση, όμως, με ό,τι γενικώς πιστεύεται, δεν είναι τόσο το Κουρδιστάν αυτό που θα διαμορφώσει το πλέγμα των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση, όσο το Ιράν.

Κατ’ αρχάς, ένα από τα μεγάλα ατού της γειτνίασης της Τουρκίας με το Ιράν ήταν όχι μόνο ότι αποτελούσε ανάχωμα για αυτό, αλλά και ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σύμμαχό του, αν η Δύση δεν έδειχνε τον «απαιτούμενο» σεβασμό για αυ-τήν και δεν την αντάμειβε με τον κατάλληλο τρόπο.

Η δε ύπαρξη κουρδικών μειονοτήτων στο ιρανικό και στο τουρκικό έδαφος αποτελούσε έναν παράγοντα που απειλούσε να φέρει κοντά τις δύο χώρες και να επιφέρει αποφασιστικό πλήγμα στη Δύση.

Σήμερα, όμως, το Ιράν φαίνεται πως έχει επιτύχει ένα νέο modus vivendi με τους Κούρδους, για να αντιμετωπίσουν από κοινού τους ισλαμιστές αντάρτες στο Ιράκ και τη Συρία, ενώ φαίνεται πως εξετάζει και το ενδεχόμενο να ωθήσει το εκκολαπτόμενο κουρδικό κράτος σε επέκταση προς την Τουρκία, όπου βρίσκεται και η μεγάλη μάζα των Κούρδων και όχι προς το Ιράν, όπου η κουρδική κοινότητα είναι πολύ μικρότερη. 

Με άλλα λόγια, η διαμόρφωση ενός κουρδικού κρατικού μορφώματος στο Ιράκ και στη Συρία ενδέχεται να θέτει εκτός λογικής έναν άξονα Άγκυρας-Τεχεράνης για την από κοινού αντιμετώπιση των Κούρδων και, αντιθέτως, να ωθήσει την Τεχεράνη στο να προσπαθήσει να ρυμουλκήσει προς το μέρος της το ιρακινό Κουρδιστάν, όπως άλλωστε προσπαθεί να κάνει και η Άγκυρα.

Επιπροσθέτως, η βιαιότητα του πολέμου στο Ιράκ καθιστά ακόμη βαθύτερο το χάσμα μεταξύ Σηιτών και Σουνιτών μουσουλμάνων και, κατά συνέπεια, καθιστά σχεδόν αναπόφευκτη την εμβάθυνση των διαφορών και την ενίσχυση της συγκρουσιακής δυναμικής του σηιτικού Ιράν με τη σουνιτική Τουρκία.

Τόσο οι Αμερικανοί όσο και το Ισραήλ δύσκολα θα επιτρέψουν στην Άγκυρα να αποτελέσει απειλή για την επιβίωση του Κουρδιστάν, δεδομένου ότι το τελευταίο αποτελεί κρίσιμης σημασίας προπύργιο τους στην περιοχή. 

Eνώ και προβλήματα με το Ιράν δεν θα ήταν ιδιαίτερα ανεκτά αυτή την εποχή, δεδομένου ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ βρίσκονται ενώπιον της ακόμη αδύναμης και χλωμής, αλλά και υπαρκτής, πιθανότητας να οδηγηθούν σε κάποιο είδος συνύπαρξης με την Τεχεράνη να πείθεται να εγκαταλείψει το πυρηνικό της πρόγραμμα και να περιορίσει τις αντι-ισραηλινές της ενέργειες σε λελογισμένα επίπεδα, με αντάλλαγμα την ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου και τη μετατροπή του σε ηγεμονική δύναμη στην περιοχή, με καταλύτη την από κοινού αντιμετώπιση των ακραίων ισλαμιστών.

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΩΝ ΙΣΛΑΜΙΣΤΩΝ ΚΑΙ Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΝΑ ΤΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν απόψεις ότι οι Αμερικανοί είναι αυτοί πίσω από τους ισλαμιστές του ISIL, ή ακόμη και οι Ισραηλινοί. 

Στην πραγματικότητα, φαίνεται πως κάποια κομμάτια του αμερικανικού και ισραηλινού κατεστημένου είχαν μπει στον πειρασμό να επιχειρήσουν να διασπάσουν τον σηιτικό άξονα Χεζμπολάχ – Συρίας – Ιράν, με την ενίσχυση των σουνιτικών δυνάμεων στη Συρία. 


Στην προσπάθειά τους αυτή βοηθήθηκαν και από τις πάμπλουτες σουνιτικές μοναρχίες των πετρελαιοπαραγωγών του Κόλπου και φυσικά και από την Τουρκία.

Όμως, από ό,τι φαίνεται, η επιτυχία τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δημιουργήθηκε ένα τέρας που βρέθηκε εκτός ελέγχου και τώρα δεν ξέρουν τι να κάνουν για να το αντιμετωπίσουν.

Με άλλα λόγια, η Τουρκία μετατρέπεται από στήριγμα σε πρόβλημα για τη Δύση, και οι συνέπειες αναμένεται να είναι μεγάλες στο μέλλον, τόσο γι’ αυτήν, όσο και για τα κράτη που συνορεύουν με αυτήν, δεδομένου ότι η Τουρκία θα κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει στον πυρήνα των «κομβικών χωρών» για τη Δύση. 


Και αν δεν μπορεί να το πράξει δια της πολυτιμότητας, θα το κάνει δια της απειλής.

Θα επιχειρήσει, δηλαδή, να μετατραπεί από «ετερόφωτο» σε «αυτόφωτο» κράτος, έστω και αν ο μόνος τρόπος για να επιτύχει κάτι τέτοιο θα είναι η ενίσχυση των δυνατοτήτων του να απειλεί άλλες χώρες «που ανήκουν εις την Δύσιν» και βρίσκονται δίπλα της. ΗΝ

ΠΗΓΗ